Związek Nauczycielstwa Polskiego wystąpił do Minister Pracy z wnioskiem o znowelizowanie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę w ten sposób, aby wśród składników wynagrodzenia niezaliczanych do płacy minimalnej zostało uwzględnione wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Obecnie nauczyciele wykonujący dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, mają zdecydowanie gorszą sytuację prawną w zakresie prawa do wyrównania w porównaniu do tej samej grupy nauczycieli, którzy nie realizują zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw.
Treść listu ZNP do Ministra Rodziny
Warszawa, 08.01.2024 r.
Szanowna Pani
Agnieszka Dziemianowicz-Bąk
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Związek Nauczycielstwa Polskiego występuje z wnioskiem o wszczęcie procedury legislacyjnej zmierzającej do nowelizacji art. 6 ust. 5 ustawy z dnia 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207 ze zm.)[1] w ten sposób, aby wśród składników wynagrodzenia niezaliczanych do płacy minimalnej zostało uwzględnione wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw, o których mowa w art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 984 ze zm.)[2].
Uzasadnienie
1. Zgodnie z treścią art. 6 ust. 5 u.m.w.p. przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się:
- nagrody jubileuszowej;
- odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę;
- wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych;
- dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej;
- dodatku za staż pracy;
- dodatku za szczególne warunki pracy.
W treści art. 6 ust. 5 u.m.w.p. wśród katalogu składników wynagrodzenia niezaliczanego do płacy minimalnej nie zostało wskazane wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw, które nauczyciele otrzymują na podstawie art. 35 ust. 3 KN.
2. Zauważyć należy, że zgodnie z treścią art. 35 ust. 1 KN praca w godzinach ponadwymiarowych jest pracą ponad obowiązujący nauczyciela tygodniowy wymiar czasu pracy.
Do ¼ tygodniowego wymiaru zajęć obowiązującego nauczyciela, praca w godzinach ponadwymiarowych przydzielana jest bez zgody nauczyciela, a więc wyłącznie na zasadzie podległości służbowej, tym samym nauczyciel nie może odmówić wykonania polecenia. Maksymalny wymiar godzin ponadwymiarowych wynosi ½ tygodniowego obowiązkowego pensum.
Analogicznie rozliczana jest praca w ramach godzin doraźnych zastępstw (art. 35 ust. 2a KN), a więc jest to także praca ponad obowiązujący nauczyciela tygodniowy wymiar czasu pracy – z różnicą że pragmatyka nauczycielska nie zakreśla maksymalnego wymiaru tychże zajęć.
Nauczyciel w ramach godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw bez wątpienia wykonuje zajęcia poza standardowym wymiarem swojego obowiązkowego pensum, o którym mowa w art. 42 ust. 3 KN (a także: art. 42 ust. 5c i ust. 7 pkt 3 KN).
Zważyć należy, że polskie prawo pracy nie zna pojęcia zatrudnienia powyżej pełnego etatu, także w odniesieniu do nauczycielskich stosunków pracy.
Praca powyżej wymiaru obowiązującej pracownika 40 godzinnej, tygodniowej normy czasu pracy, jest pracą w ramach godzin nadliczbowych, zaś praca nauczyciela ponad obowiązujące go tygodniowe pensum – pracą w godzinach ponadwymiarowych lub doraźnych zastępstw.
Zdaniem ZNP obie kategorie ww. prac należy traktować jednakowo jako pracę w wymiarze ponadnormatywnym, wiążącą się z obowiązkiem wypłaty dodatkowego wynagrodzenia.
Tymczasem w treści art. 6 ust. 5 u.m.w.p. wśród składników, które nie podlegają uwzględnieniu na użytek ustalenia kwoty wynagrodzenia minimalnego, nie zaliczono wynagrodzenia z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Aktualne brzmienie art. 6 ust. 5 u.m.w.p. nie uwzględnia specyfiki systemu czasu pracy nauczycieli, który charakteryzuje się znaczną odmiennością od powszechnie obowiązujących norm prawa pracy.
3. Kwota wynagrodzenia minimalnego za pracę od dnia 01.01.2024 r. wynosi 4242 zł[3].
Na dzień 1.01.2024 r. minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli[4] są niższe od stawek minimalnego wynagrodzenia za pracę w odniesieniu do:
- nauczyciela początkującego (3600 zł i 3690 zł);
- nauczyciela mianowanego (3700 zł i 3890 zł);
- nauczyciela dyplomowanego w 2. kategorii wykształcenia (3960 zł).
Tak więc kwota wyrównania, o której mowa w art. 7 u.m.w.p. powinna wynosić odpowiednio dla:
- nauczyciela początkującego – 642 zł i 552 zł;
4. Niezaliczenie wynagrodzenia z tytułu godzin ponadwymiarowychi doraźnych zastępstwna użytek ustalenia kwoty wynagrodzenia minimalnego powoduje skutek w postaci nierównego traktowania pracowników wykonujących taką samą pracę (tj. za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości) w zakresie wynagrodzenia.
Przykładowo bowiem – nauczyciel początkujący o najniższym poziomie wykształcenia, któremu nie zlecono pracy w godzinach ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, którego wynagrodzenie zasadnicze na dzień 1.01.202r r. wynosi 3600 zł[5], uzyska prawo do wyrównania na podstawie art. 7 u.m.w.p. w wysokości 642 zł.
Ten sam nauczyciel początkujący, któremu zlecono pracę w godzinach ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, ww. wyrównania może nie otrzymać, jeżeli wypracuje wynagrodzenie z tytułu godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw w kwocie 642 zł, gdyż do kwoty wynagrodzenia minimalnego na gruncie u.m.w.p. zostanie mu zaliczone ww. wynagrodzenie za pracę ponad obowiązujące go pensum, a więc wynagrodzenie za dodatkową pracę.
W sposób oczywisty rozwiązanie określone w art. 6 ust. 5 u.m.w.p. cechuje się nierównością i niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji nauczyciela wykonującego dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw.
Taka sytuacja nie występuje jednak w przypadku pracownika, który wykonał pracę w wymiarze godzin nadliczbowych.
Reasumując powyższe wywody należy zauważyć, że na gruncie obecnie obowiązującego prawa na dzień 01.01.2024 r. nauczyciele aż w pięciu kategoriach wskazanych w tabeli wynagrodzenia zasadniczego nie osiągają stawek minimalnego wynagrodzenia za pracę na gruncie u.m.w.p.
Jednocześnie nauczyciele wykonujący dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, mają zdecydowanie gorszą sytuację prawną w zakresie prawa do wyrównania, o którym mowa w art. 7 u.m.w.p., w porównaniu do tej samej grupy nauczycieli, którzy nie realizują zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw.
Zdaniem ZNP narusza to zasadę równego traktowania pracowników, a w szczególności prawa do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości.
Z tego względu nowelizacja art. 6 ust. 5 u.m.w.p. jest konieczna i uzasadniona.
Z poważaniem,
Sławomir Broniarz
Prezes ZNP
[1] Dalej: u.m.w.p.