O co chodzi w wyroku omówionym w artykule? Sąd wskazał datę, od której liczy się okresy wyznaczone dla świadczenia pielęgnacyjnego. Potrzebujesz ich po to, aby np. mieć odpowiedni okres podlegania ubezpieczeniom (opiekun ma pokrywane koszty składek). Były do wyboru dwie daty: 16 maja (decyzja przyznająca świadczenie pielęgnacyjne) i 2 lutego (od tej daty wstecznie pierwsze płatności). 16 maja oznaczał za krótki okres podlegania ubezpieczeniom dla otrzymania zasiłku dla bezrobotnych. 2 lutego dawał zasiłek. Sąd wskazał 2 lutego 2023 r.
Sądy korzystnie przeliczają okresy pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Bezrobotny otrzymał świadczenie pielęgnacyjne decyzją z 16 maja 2023 r. - od 2 lutego 2023 r. Urząd chciał stosować datę 16 maja 2023 r. Sąd nakazał użyć 2 lutego 2023 r., co osobie otrzymującej świadczenia pielęgnacyjne dało zasiłek dla bezrobotnych.
Na marginesie tej historii, bezrobotny twierdził, że usłyszał w urzędzie, iż było jego winą, że ojcem zajmował się wcześniej, a nie od momentu przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Do tego też odniósł się sąd negując takie stawianie sprawy.
Stan faktyczny sporu o świadczenie pielęgnacyjne i zasiłek dla bezrobotnych
Bezrobotny udokumentował okres uprawniający do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych wynoszący łącznie 320 dni wobec wymaganych ustawą 365 dni. Dlatego nie otrzymał zasiłku dla bezrobotnych. Ale oprócz 320 dni było jeszcze 103 dni. Gdyby je urząd uwzględnił byłby przyznany zasiłek dla bezrobotnych.
I sąd uwzględnił ten okres. Odrzucił pogląd, że należy pominąć okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego od 2 lutego do 15 maja 2023 r., czyli 103 dni. Urząd uznał bowiem, że liczy się data wydania decyzji przyznającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, a nie to, że prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przyznane zostało z datą wsteczną. Sąd wskazał - "Taka interpretacja jest sprzeczne z wykładnią systemową, pomija istotę i zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego."
Sąd broni prawo do zasiłku dla bezrobotnego dla osoby otrzymującej świadczenia pielęgnacyjnego
Bezrobotny otrzymał świadczenie pielęgnacyjne decyzją z 16 maja 2023 r. - od 2 lutego 2023 r. potwierdza, że skarżący z tym dniem spełniał przesłanki do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, tj. sprawował opiekę nad niepełnosprawnym ojcem w zakresie uniemożliwiającym mu podjęcie jakiegokolwiek zatrudnienia i za ten okres przysługiwało mu świadczenie pielęgnacyjne, które zostało mu wypłacone, a więc pobrał świadczenie za wskazany okres. Bez znaczenia przy tym pozostaje okoliczność , kiedy faktycznie doszło do wypłaty świadczenia.
Dlatego sąd obliczał okresy potrzebne dla zasiłku dla bezrobotnych od 2 lutego 2023 r.
Zgodnie z art. 24 ust. 2 u.ś.r. prawo do świadczeń ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami. Oznacza to, że ustawodawca przyjął, że można ubiegać się, a tym samym mieć przyznane prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z mocą wsteczną, czyli z datą wcześniejszą niż data wydania decyzji w tym przedmiocie, jeżeli w tym czasie wnioskodawca spełniał przesłanki do jego przyznania.
W świetle przedstawionej wykładni przepisów regulujących przesłanki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, nie można ograniczać zwrotu "okresy pobierania świadczenia pielęgnacyjnego", użytego w art. w art. 71 ust.2 pkt 9 ustawy o promocji zatrudnienia, do momentu wypłaty świadczenia, ale przez zwrot ten należy rozumieć okresy na jakie to prawo ustalono wobec spełnienia przesłanek do jego przyznania, a tym samym pobierania.
Ustawa o świadczeniach rodzinnych - "stare" świadczenie pielęgnacyjne
Na gruncie ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 390, dalej jako: "u.ś.r."), na mocy której przyznano skarżącemu świadczenie pielęgnacyjne za opiekę nad niepełnosprawnym ojcem, ustalono w art. 17 ust. 1, że świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
1) matce albo ojcu,
2) opiekunowi faktycznemu dziecka,
3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną,
4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazywano przy wykładni tego przepisu, że świadczenie pielęgnacyjne stanowi pomoc finansową Państwa rodzinom dotkniętym niepełnosprawnością i stanowi rekompensatę za sprawowanie faktycznej opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, powodującej w konsekwencji niemożność wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej przez opiekuna.
Dlatego warunek "niepodejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki" należało łączyć z wymogiem sprawowania stałej lub długotrwałej i osobiście świadczonej opieki.
Opieka taka musiała w sposób oczywisty stanowić przeszkodę do wykonywania pracy zawodowej. Zgodnie z brzmieniem art. 17 ust. 1 u.ś.r. na równi z rezygnacją z zatrudnienia należało traktować niepodejmowanie pracy w celu sprawowania opieki.
Przyjmowano, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobie bezrobotnej, która była zatrudniona lub wykonywała pracę zarobkową w formach określonych w art. 3 pkt 22 u.ś.r. i zrezygnowała z niej bądź też mając możliwość podjęcia zatrudnienia lub wykonywania pracy zarobkowej, z możliwości tej nie korzystała w celu sprawowania opieki.
Dla ustalenia niepodejmowania zatrudnienia w celu sprawowania opieki wystarczające było stwierdzenie, że wnioskodawca jest osobą bezrobotną, nie ma przeszkód faktycznych ani prawnych do podjęcia przez niego zatrudnienia i sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym wymagającym stałej lub długotrwałej pomocy w zakresie obiektywnie uniemożliwiającym podjęcie zatrudnienia. W art. 17 ust. 6 u.ś.r. ustawodawca wprost wskazał, że posiadanie statusu bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego. W orzecznictwie powszechne jest stanowisko, zgodnie z którym przepis art. 17 ust. 1 u.ś.r. należy stosować wyłącznie do takich stanów faktycznych, w których zakres sprawowanej opieki wyklucza możliwość podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej (tak np: Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 13 maja 2015 r. sygn. akt I OSK 2820/13; z 5 czerwca 2012 r. sygn. akt I OSK 2454/11; Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyrokach z 24 kwietnia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 231/18; z 7 maja 2019 r. sygn. akt II SA/Ol 265/19, dostępne w pod adresem: http://orzeczenia.nsa.gov.pl).
Za przyjęciem proponowanego rozwiązania przemawiały również względy społeczne i demograficzne, bowiem w starzejącym się społeczeństwie coraz więcej osób wymaga opieki zarówno z uwagi na sam zaawansowany wiek, jak i często połączoną z tym wiekiem niepełnosprawność. Podkreślono, że opieka najbliższych stanowi w takiej sytuacji najlepsze rozwiązanie dla osób wymagających opieki. Przy niedostatku systemowego rozwiązania opieki nad osobami niepełnosprawnymi, starzejącymi się i chorymi, przejęcie przez bliskich opieki nad takimi osobami i rezygnacja z pracy zawodowej, powinny zostać docenione i wsparte dostateczną pomocą ze strony państwa (vide: druk nr 804 VIII kadencji Sejm RP, http://sejm.gov.pl)
Z podanych przyczyn Sąd uwzględnił skargę i uchylił zaskarżoną decyzję organu II instancji, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a.
Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organ odwoławczy będzie związany przedstawioną oceną prawną, zgodnie z art. 153 p.p.s.a.