Sądy: sprzedaż mieszkania ani zmiana adresu nie dają prawa do niepłacenia abonamentu RTV. Trzeba skutecznie wyrejestrować odbiornik

• Zaległości w płaceniu abonamentu RTV – stan faktyczny sprawy
• Masz sprawny odbiornik RTV – musisz go zarejestrować i płacić abonament (zasada nr 1)
• Chcesz przestać płacić abonament RTV – musisz skutecznie wyrejestrować zarejestrowany odbiornik
• Poczta Polska nie ma obowiązku przypominania o obowiązku płacenia abonamentu RTV ani wykazywania faktycznego używania odbiornika
• Po zmianie adresu abonent musi zawiadomić o tym Pocztę Polską

Dobrym przykładem takiego stanowiska sądów są powiązane ze sobą wyroki:
- Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 19 czerwca 2023 r. (sygn. I SA/Gl 690/23),
- wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 maja 2024 r. (sygn. I GSK 114/24) - utrzymujący w mocy ww. wyrok WSA w Gliwicach.

Zaległości w płaceniu abonamentu RTV – stan faktyczny sprawy

Sprawa zaczęła się w 2020 roku, kiedy to Poczta Polska SA stwierdziła, że pewna pani nie płaci abonamentu RTV. W związku z tym Dyrektor Centrum Obsługi Finansowej Poczty Polskiej S.A. przekazał do Naczelnika Urzędu Skarbowego W. (organ egzekucyjny) tytuł wykonawczy, który obejmował na dzień 17 lipca 2020 r. zobowiązanie z tytułu zaległych opłat abonamentowych za okres od stycznia 2015 r. do października 2019 r. w kwocie 1.302.20 zł, odsetki za zwłokę w wysokości 45,80 zł oraz koszty upomnienia w wysokości 11,60 zł.

Dyrektor Centrum Obsługi Finansowej Poczty Polskiej S.A. stwierdził w toku rozpatrywania zażalenia owej pani, że w dniu 4 lutego 2002 r. dokonała ona rejestracji odbiornika telewizyjnego. Po zgłoszeniu rejestracji wydana została jej książeczka radiofoniczna.

Dyrektor Centrum Obsługi Finansowej Poczty Polskiej S.A. twierdził też, ze zgodnie z przepisami obowiązującymi w 2006 r. dowodem zarejestrowania odbiorników radiofonicznych/telewizyjnych była imienna książeczka opłaty abonamentowej. W przypadku zgłoszenia w placówce pocztowej faktu zaprzestania używania odbiorników radiofonicznych/telewizyjnych użytkownik odbiorników był zobowiązany do wypełnienia i przedłożenia odcinka "W" znajdującego się w książeczce radiofonicznej. Pracownik placówki pocztowej, w momencie zgłoszenia przez abonenta wyrejestrowania odbiorników, w książeczce radiofonicznej na odcinku "W" potwierdzał dokonanie formalności datownikiem placówki pocztowej. Jedną część odcinka "W" oraz okładki książeczki pracownik placówki pocztowej odsyłał celem archiwizacji, natomiast środek książeczki radiofonicznej wraz z dowodami wpłat i drugą częścią odcinka "W" (potwierdzoną datownikiem placówki pocztowej) pozostawiał w posiadaniu abonenta. Zatem w sytuacji dopełnienia tych formalności przez zobowiązaną powyższy fakt odnotowany zostałby na indywidualnym numerze identyfikacyjnym abonenta (wcześniej książeczce radiofonicznej), a dokument zarchiwizowany. Takim dokumentem owa pani nie dysponowała.

Owa pani odwołała się od tych decyzji Poczty Polskiej do WSA w Gliwicach w 2020 roku ale sąd wtedy uznał skargę za niezasadną. Pani odwołała się do NSA, który (z powodów proceduralnych) wyrokiem z 2023 roku uchylił zaskarżony wyrok WSA i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten sąd. NSA uznał, że uzasadnienie wyroku WSA nie zawierało wyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia. W motywach zaskarżonego wyroku brak było rzetelnego ustosunkowania się do zarzutów skarżącej a tym samym wyjaśnienia, dlaczego WSA uznał zaskarżone postanowienie za odpowiadające prawu. 

Dlatego WSA musiał ponownie rozpatrzeć sprawę, czego efektem jest wyrok z 19 czerwca 2023 r. (sygn. I SA/Gl 690/23), następnie podtrzymany przez NSA w wyroku z 17 maja 2024 r. (sygn. I GSK 114/24).
Podajemy linki do pełnych treści tych wyroków. Natomiast poniżej wyjaśniamy najważniejsze merytoryczne powody tych rozstrzygnięć i kluczową argumentację sądów.

Masz sprawny odbiornik RTV – musisz go zarejestrować i płacić abonament (zasada nr 1)

Sądy zgodnie przypomniały, że zgodnie z przepisami (art. 1 i art. 2 ust. 1 i ust. 2) ustawy o opłatach abonamentowych, w celu umożliwienia realizacji misji publicznej, o której mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2019 r., poz. 361 z późn. zm.), za używanie odbiorników radiofonicznych oraz telewizyjnych pobiera się opłaty abonamentowe. Co istotne, przepisy zawierają domniemanie, że osoba, która posiada odbiornik radiofoniczny lub telewizyjny w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programu, używa tego odbiornika. W świetle tych przepisów, zdolność do natychmiastowego odbioru programu przez odbiornik jest równoznaczna ze stwierdzeniem, że odbiornik jest używany, a to z kolei prowadzi do wniosku, że posiadacz jest obowiązany do wniesienia opłaty abonamentowej za jego używanie.

Odbiorniki radiofoniczne i telewizyjne podlegają, dla celów pobierania opłat abonamentowych za ich używanie, zarejestrowaniu w placówkach pocztowych operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (aktualnie Poczta Polska SA). Jest to obowiązek posiadacza tych urządzeń.

Obowiązek ponoszenia opłat za używanie odbiorników RTV ciąży na osobie od momentu ich zarejestrowania. Stosownie do art. 2 ust. 1 i 2 ustawy abonamentowej, na posiadaczu zarejestrowanego odbiornika ciąży ex lege obowiązek uiszczenia abonamentu, powstający z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu rejestracji odbiornika.

Ale w przypadku stwierdzenia używania niezarejestrowanego odbiornika radiofonicznego lub telewizyjnego kierownik jednostki Poczty Polskiej przeprowadzający kontrolę, ma prawo i obowiązek wydać decyzję, w której nakazuje rejestrację odbiornika oraz ustala opłatę za używanie niezarejestrowanego odbiornika radiofonicznego lub telewizyjnego.

Chcesz przestać płacić abonament RTV – musisz skutecznie wyrejestrować zarejestrowany odbiornik

Sądy stoją konsekwentnie na stanowisku, że jeśli Poczta Polska wykazała dokonanie rejestracji odbiornika telewizyjnego, to abonent podnoszący nieistnienie obowiązku uiszczania opłat powinien wykazać z kolei wyrejestrowanie tegoż odbiornika.

Wyrejestrowanie odbiornika jest okolicznością kluczową dla istnienia prawnego zaległych opłat abonamentowych i to w interesie zobowiązanego (abonenta) jest zabezpieczenie i przedstawienie dowodu na to wyrejestrowanie. 

Dlatego to na abonencie (a nie na Poczcie Polskiej) ciąży obowiązek przechowywania dowodu wyrejestrowania odbiornika (jedynego dowodu ustania obowiązku ponoszenia opłat abonamentowych), a także obowiązek wykazania w postępowaniu, że obowiązek ten ustał poprzez przedstawienie dowodu wyrejestrowania odbiornika. Dopóki posiadacz odbiornika telewizyjnego nie wyrejestruje tego odbiornika, nie zaoferuje dowodu że tego dokonał, dopóty ciąży na nim obowiązek uiszczania opłat abonamentowych. Podobnie argumentował NSA np. w wyroku z 8 marca 2019 r. sygn. I GSK 837/18.

Sądy wskazują, że ustawa abonamentowa nie precyzuje wprost momentu wygaśnięcia obowiązku uiszczania abonamentu. Ale zdaniem sądów administracyjnych niezaprzeczalnie jest (w świetle jej art. 5 ust. 1 i ust. 5-7), że w przypadku dokonania rejestracji odbiornika radiowego/telewizyjnego obowiązek uiszczania opłaty abonamentowej immanentnie związany jest ze stanem/faktem zarejestrowania danego odbiornika lub odbiorników. Dlatego obowiązek uiszczania opłaty abonamentowej trwa do czasu wyrejestrowania, choćby użytkownik odbiornika faktycznie go nie użytkował lub nawet go nie posiadał (tak samo twierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 czerwca 2022 r., sygn. akt I GSK 1578/21). Zdaniem sądów administracyjnych, zarejestrowanie odbiornika pod rządami którejkolwiek z ustaw bez jego późniejszego wyrejestrowania stanowi wystarczającą przesłankę istnienia wynikającego z ustawy obowiązku uiszczania opłat za jego używanie, który podlega egzekwowaniu w trybie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze pieniężnym.

Zdaniem sądów administracyjnych, zmiana miejsca zamieszkania, czy też zbycie nieruchomości nie powoduje automatycznego wyrejestrowania odbiorników, gdyż rejestracja odbiorników przypisana jest do abonenta, a nie do adresu. Opuszczenie lokalu mieszkalnego nie oznacza, iż osoba posiadająca odbiorniki nie będzie ich używała w nowym miejscu zamieszkania.

Poczta Polska nie ma obowiązku przypominania o obowiązku płacenia abonamentu RTV ani wykazywania faktycznego używania odbiornika

Co więcej – zdaniem sądów – Poczta Polska nie ma obowiązku przypominania abonentowi o braku bieżących wpływów z opłat abonamentowych, wobec czego nawet długotrwały brak reakcji wierzyciela na zaleganie z opłatami abonamentowymi nie zwalnia abonenta z ich uiszczania.

Także Poczta Polska nie ma – zdaniem sądów - obowiązku do badania i wykazania, że w okresie, za który domaga się zaległych opłat abonamentowych abonent zarejestrowanego odbiornika RTV faktycznie z niego korzystał.

Po zmianie adresu abonent musi zawiadomić o tym Pocztę Polską

Sądy stoją też na stanowisku, że w przypadku zmiany adresu podanego przez abonenta we wniosku o rejestrację odbiornika RTV, abonent ma obowiązek poinformować Pocztę Polską o nowym adresie. Do czasu tego powiadomienia (aktualizacji adresu) Poczta Polska może skutecznie doręczać pisma dot. abonamentu na adres podany we wniosku o rejestrację odbiornika RTV. Poczta Polska nie ma obowiązku szukania nowego adresu abonenta.

Sądy podkreślają, że obowiązek uiszczania opłat abonamentowych nie jest związany z rejestracją odbiorników w określonym miejscu, lecz z rejestracją odbiorników przez konkretnego abonenta. Nieotrzymanie zawiadomienia o nadaniu indywidualnego numeru identyfikacyjnego w sytuacji, kiedy abonent nie powiadomił Poczty Polskiej o zmianie swojego adresu nie upoważnia go do zaprzestania uiszczania opłat abonamentowych.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych - Dz.U. 2005 nr 85 poz. 728, tekst jednolity: Dz.U. 2020 poz. 1689.