Zadaniem TK jest zbadanie zgodności art. 101 § 1 zdanie 1 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z obowiązującym standardem konstytucyjnym, tj. art. 190 ustęp 4 ustawy zasadniczej, czyli podstaw uchylenia prawomocnego mandatu karnego.
Podstawy uchylenia prawomocnego mandatu karnego
Na gruncie wskazanej ustawy uchylenie prawomocnego mandatu karnego jest możliwe jedynie w sytuacji, gdy grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie może nastąpić na dwa sposoby, tj. na wniosek lub z urzędu. Pismo należy złożyć w zawitym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu. Nie przewiduje on więc możliwości uchylenia prawomocnego mandatu karnego, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego stanowiącego podstawę ukarania za wykroczenie w postępowaniu mandatowym.
Konstytucja, zgodnie z brzmieniem art. 190 ustęp 4: „Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania” umożliwia zmianę sytuacji jednostki, której dotyczy rozstrzygnięcie, wyrok, decyzja.
Postępowanie mandatowe
Dla przypomnienia warto wskazać, iż postępowanie mandatowe to jedno z trzech postępowań szczególnych (obok postępowania przyspieszonego oraz nakazowego) uregulowanych na gruncie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm). Dotyczą one spraw o wykroczenia, zagrożone karą grzywny.
Prawomocny mandat karny
Prawomocność mandatu karnego rodzi szereg konsekwencji w stosunku do sytuacji prawnej jednostki.
- Rozstrzyga o odpowiedzialności cywilnoprawnej sprawcy czyny. Oznacza to, że nie można prowadzić kolejnego postępowania o to samo wykroczenie tej samej osoby, bo postępowanie co do tego samego jej czynu już zostało prawomocnie zakończone.
- Wpływa na sytuację majątkową sprawcy.
- Rzutuje na odpowiedzialność odszkodowawczą osoby ubezpieczonej. Mandat karny jest podstawą wypłaty sumy odszkodowania pokrzywdzonemu, który odniósł szkodę np. wskutek kolizji drogowej.
Kiedy można uchylić mandat karny?
Mandat karny jako decyzja administracyjna
Z wnioskiem o konstytucyjność wskazanego przepisu wystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich. Zdaniem prof. Ireny Lipowicz, mandat karny jest surogatem rozstrzygnięcia sądowego. Nie wydają go jednak organy wymiaru sprawiedliwości, a organy ścigania. Uprawnienie podmiotowe nie wpływa na istotę rozstrzygnięcia – mandat stanowi decyzję przesądzającą o sprawstwie czynu, winie oraz prawnokarnych konsekwencjach określonego zachowania się. Zatem stanowi inne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 190 ustęp 4 Konstytucji. RPO postuluje stworzenie i utrzymanie prawa podmiotowego do rozpatrzenia sprawy w nowym stanie prawnym ukształtowanym w następstwie takiego orzeczenia TK.
Aktualny taryfikator mandatów 2014 r.
Mandat karny dla 17 latka
Treść art. 101 ma ulec zmianie na gruncie nowelizacji - ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1247). Nowelizacja zmienia brzmienie paragrafu 1 - Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę, która nie podpisała mandatu karnego albo która nie ponosi odpowiedzialności za wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu. Treść artykułu poszerzono o paragraf 1A- Prawomocny mandat karny podlega także uchyleniu w trybie określonym w § 1, jeżeli grzywnę nałożono wbrew zakazom określonym w art. 96 § 2. Podlega on również uchyleniu, gdy grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z art. 96 § 1–1b, z tym że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej jej dopuszczalną wysokość oraz paragraf 4 - W razie uchylenia mandatu w wypadkach wskazanych w § 1 i 1a zdanie pierwsze, organ uprawniony do ścigania wykroczeń podejmuje ściganie na zasadach ogólnych, chyba że nastąpiło już przedawnienie karalności wykroczenia.
Zmiany wejdą w życie z dniem 1 lipca 2015 roku.
Polecamy serwis: Wykroczenia drogowe
Podstawa prawna:
Art. 101 § 1 zdanie 1 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. 2001 nr 106 poz. 1148 z późn. zm.).
Art. 190 ustęp 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1247).
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.).