Recydywa wykroczeniowa polega na tym, że kiedy kierowca powtórnie popełni określone wykroczenie drogowe, zostanie ukarany mandatem o podwójnej wysokości. Jest to możliwe tylko w przypadku wykroczeń popełnionych po 17 września 2022 r., czyli po wejściu w życie nowych przepisów. Mimo to zdarzało się, że podwójnie karani byli kierowcy, którzy pierwsze wykroczenie popełnili przed tą datą. Ile było przypadków niewłaściwego stosowania przepisów?
„Recydywa wykroczeniowa” to efekt uchwalonej w grudniu 2021 r. nowelizacji Prawa o ruchu drogowym. Weszła ona w życie z początkiem 2022 r., a od 17 września 2022 r. zaczął obowiązywać przepis przewidujący obostrzenie kary dla wybranych rodzajów wykroczeń drogowych popełnionych w warunkach „recydywy”. Wtedy też zaczęła funkcjonować według zmienionych zasad prowadzona przez Policję ewidencja kierujących naruszających przepisy ruchu drogowego.
Jakie były nieprawidłowości dotyczące „recydywy wykroczeniowej”?
Wejście w życie nowych przepisów dotyczących kierowców spowodowało jednak problemy związane z niewłaściwą interpretacją „recydywy wykroczeniowej”. Sygnały na ten temat dotarły do rzecznika praw obywatelskich.
Na przykład w październiku 2022 r. policjanci zatrzymali kierowcę, który przekroczył dopuszczalną prędkość o 42 km/h. Po sprawdzeniu w policyjnych systemach okazało się, że takie samo wykroczenie popełnił on także w czerwcu 2022 r. Funkcjonariusze potraktowali zatem wykroczenie jako „recydywę wykroczeniową” – zgodnie z przepisami, które obowiązują od 17 września 2022 r. Ukarali kierowcę 11 punktami karnymi oraz podwójnym mandatem 2 tys. zł za recydywę.
Choć Policja uznała w tym konkretnym przypadku postępowanie funkcjonariuszy za błędne i sprzeczne z zasadą niedziałania prawa wstecz, a wysokość kary została zmniejszona, to RPO powziął wątpliwość, czy przypadek ten był jedynie incydentem oraz czy funkcjonariuszy odpowiednio przygotowano do egzekwowania nowych przepisów.
Zdaniem RPO wydaje się, że opisana sytuacja nie zaistniałaby, gdyby stosowanie „recydywy wykroczeniowej” nie rodziło kontrowersji u samych funkcjonariuszy, a w bazie danych przewidziano algorytm jednoznacznego wyszczególniania, które wykroczenie popełnione po wejściu w życie nowych przepisów można kwalifikować do surowszej odpowiedzialności. Rzecznik zadał wobec tego kilka pytań komendzie głównej policji.
Ile było przypadków niewłaściwego stosowania przepisów?
Odpowiadając rzecznikowi Komenda Główna Policji podała, że od wejścia w życie znowelizowanych przepisów do końca 2022 r. policjanci za wykroczenia drogowe nałożyli ponad 560 tys. mandatów karnych, z czego w skali całego kraju ujawniono sześć przypadków błędnego zastosowania „recydywy”. W ocenie KGP przypadki niewłaściwego stosowania przepisów przez funkcjonariuszy miały wobec tego charakter incydentalny.
Według KGP każdym przypadku zostały zainicjowane czynności zmierzające do naprawienia błędu policjanta.
Czy funkcjonariuszy przeszkolono w zakresie prawidłowego stosowania nowych przepisów o „recydywie wykroczeniowej”?
„Policja z odpowiednim wyprzedzeniem rozpoczęła kompleksową realizację przedsięwzięć formalno–prawnych, szkoleniowych oraz organizacyjno-technicznych mających na celu implementację nowych regulacji prawnych, w tym zwłaszcza modyfikację systemu teleinformatycznego, zapewniając prawidłowe prowadzenie tej ewidencji” – tak zastępca komendanta głównego policji nadinsp. Roman Kuster odpisał rzecznikowi praw obywatelskich.
Według Kustera o nowych regulacjach oraz wynikających z nich skutkach policjanci byli na bieżąco informowani od momentu uchwalenia nowych przepisów, zarówno podczas narad służbowych kierownictwa Policji, jak i kierunkowych narad pionu ruchu drogowego.
Na 10 dni przed wejściem w życie przepisów o „recydywie” Biuro Ruchu Drogowego KGP przeprowadziło szkolenie w zakresie zmian w obsłudze ewidencji dla Naczelników Wydziałów Ruchu Drogowego, Wydziałów Prewencji, Sztabów Policji KWP/KSP oraz Stołecznego Stanowiska Kierowania, osób odpowiedzialnych za prowadzenie ewidencji na poziomie KWP/KSP i przedstawicieli Szkół Policji. Szkolenie zostało nagrane, a następnie wraz z dodatkowymi materiałami szkoleniowymi udostępnione do celów szkoleniowych dla pozostałych jednostek. Szkolenia w tym zakresie miały więc charakter – jak to ujął zastępca komendanta głównego – centralny oraz kaskadowy.
Niezależnie od powyższego w przeddzień wejścia w życie nowych przepisów Zastępca Dyrektora Biura Ruchu Drogowego KGP skierował do Komendantów Wojewódzkich/Stołecznego Policji oraz Szkół Policji pismo, zawierające kompleksowe informacje o wchodzących w życie zmianach w przepisach, w tym zasadach „recydywy” ze wskazaniem, że przepis może być stosowany wyłącznie wobec czynów popełnionych po dniu 16 września 2022 r.
O zasadach stosowania odpowiednich przepisów ponownie poinformowano jednostki terenowe Policji, przy okazji pisma wystosowanego w dniu 5 stycznia 2023 r. zawierającego wyjaśnienia, co do zasad stosowania tych norm w odniesieniu do wykroczeń drogowych .
Czy policyjne systemy uwzględniają zasady „recydywy wykroczeniowej”?
Policja zapewnia, że wdrażając rozwiązania informatyczne na potrzeby uruchomienia nowej ewidencji kierujących pojazdami naruszających przepisy ruchu drogowego, zadbała o element wyróżniania w systemie „recydywy wykroczeniowej”. W tym celu dla policjantów utworzono nową funkcjonalność systemu polegającą na tym, że przy sprawdzeniu kierującego podczas kontroli na terminalu policyjnym (w dossier osoby) wykroczenia popełnione po dniu 16 września 2022 r. w warunkach „recydywy” wyróżniane są kolorem czerwonym