Organem prowadzącym czynności mandatowe może być w szczególności urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej, urząd celny, upoważnieni przez urząd celny funkcjonariusze celni pełniący służbę w izbie celnej, Straż Graniczna, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, żandarmeria Wojskowa, Centralne Biuro Antykorupcyjne.
Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i sposób wydawania funkcjonariuszom finansowych organów postępowania przygotowawczego i niefinansowych organów postępowania przygotowawczego upoważnienia do nakładania kary grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenia skarbowe, także szczegółowe zasady jej nakładania i sposób uiszczania oraz wzory formularzy mandatu karnego.
Postępowaniu mandatowemu nie stoi na przeszkodzie uprzednie wszczęcie postępowania przygotowawczego. Tak więc w toku prowadzonego już, zaawansowanego nawet etapu postępowania przygotowawczego, organ procesowy uznając, że istnieją przesłanki nałożenia mandatu może przeprowadzić i zakończyć sprawę w ramach postępowania mandatowego a więc bez wnoszenia aktu oskarżenia do sądu.
Zobacz również: Kiedy nie przyjąć mandatu?
W postępowaniu mandatowym karę grzywny w drodze mandatu karnego nałożyć można jedynie, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary surowszej niż podwójna wysokości minimalnego wynagrodzenia zaś sprawca wykroczenia skarbowego wyraził zgodę na przyjęcie mandatu, a jeżeli za wykroczenie skarbowe przewidziane jest obowiązkowe orzeczenie przepadku przedmiotów - także zgodę na ich przepadek. Zgodę tę obligatoryjnie odnotowuje się na dokumencie mandatu karnego.
Upoważniony organ postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel, wymierzając karę grzywny w drodze mandatu karnego, obowiązany jest określić wykroczenie skarbowe zarzucane sprawcy oraz pouczyć go o warunkach dopuszczalności postępowania mandatowego, a zwłaszcza o skutkach prawnych braku takiej zgody. Funkcjonariusz nakładający mandat musi posiadać stosowny formularz.
Osoba ukarana mandatem, składa na formularzu swój podpis a następnie wręczane jej jest poświadczenie dokonania wpłaty kwoty stanowiącej grzywnę. W przypadku zaś mandatów kredytowanych sprawcy zostaje wydane potwierdzenie odbioru mandatu (odcinek formularza). Mandat karny, staje się prawomocny z chwilą uiszczenia kary grzywny upoważnionemu podmiotowi, który ją nałożył, zaś mandat karny kredytowany - z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego.
Zobacz również: Mandat za zdjęcie z fotoradaru
Także odmowa przyjęcia mandatu karnego winna zostać poświadczona pisemnie choć nie jest to wyraźnie określone w kks.
Przyczyna odmowy przyjęcia mandatu w postępowaniu karno-skarbowym nie posiada żadnego znaczenia prawnego i nie jest nieistotna z punktu widzenia dalszego biegu procesu.
Brak zgody na przyjęcie mandatu powoduje, że sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.
W przypadku odmowy przyjęcia mandatu, zwłaszcza gdy sprawca wykroczenia skarbowego przebywa stale za granicą albo gdy nie można ustalić jego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju, organ postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel może dokonać tymczasowego zajęcia mienia ruchomego sprawcy, w szczególności przedmiotów zagrożonych przepadkiem.
Postępowanie na zasadach ogólnych oznacza, iż organ procesowy wszczyna przeciwko osobie, która nie przyjęła mandatu postępowanie przygotowawcze, które prowadzone jest w formie dochodzenia, która to forma przewidziana jest dla rozpoznawania wykroczeń skarbowych.
Dochodzenie, zgodnie z obowiązującymi przepisami kks. ogranicza się do przesłuchania podejrzanego oraz w razie potrzeby także do innych czynności w zakresie niezbędnym do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania. W razie niezakończenia dochodzenia w sprawie o wykroczenie skarbowe prowadzonego przez organ postępowania przygotowawczego w ciągu 2 miesięcy, organ nadrzędny nad tym organem może przedłużyć dochodzenie na czas oznaczony.
W praktyce, dochodzenie takie kończy się decyzją o skierowaniu do sądu aktu oskarżenia jako, że już na wstępie postępowania tak osoba sprawcy jak i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości.
Zobacz również serwis: Wykroczenia