Właściwość sądu
Możemy spotkać się z trzema zasadami, które dotyczą właściwości sądu. Są to właściwości:
- rzeczowa;
- miejscowa;
- funkcjonalna.
Właściwość rzeczowa
Określa, jaki sąd właściwy jest do rozpoznawania spraw o wykroczenia. Zgodnie z kodeksem postępowania w sprawach o wykroczenia (k.p.w.) uprawnienia do rozpoznawania spraw o wykroczenia posiada sąd rejonowy lub wojskowy sąd garnizonowy.
Wojskowe sądy garnizonowe orzekają w sprawach o wykroczenia popełnione przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, żołnierzy sił zbrojnych państw obcych przebywających na terytorium RP oraz członków ich personelu cywilnego, jeżeli mają związek z pełnieniem obowiązków służbowych, o ile ustawa lub umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej.
Zobacz również: Właściwość sądu w sprawach karnych
Właściwość miejscowa
Określa, który sąd jest właściwy do rozpoznania sprawy ze względu na miejsce popełnienia wykroczenia. Właściwym sądem będzie ten, w którego okręgu doszło do popełnienia wykroczenia.
Miejscem popełnienia wykroczenia jest miejsce, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do jakiego był obowiązany albo, gdzie skutek nastąpił lub miał nastąpić. Dokładnie taki sam sposób określania miejsca popełnienia czynu zabronionego funkcjonuje w kodeksie karnym.
Istnieją jednak określone sytuacje, w których ustalenie właściwości miejscowej odbiega od ogólnie przyjętej zasady, dzieje się tak:
1) jeżeli wykroczenie popełniono na polskim statku wodny lub powietrznym, a właściwość sądu, w którego okręgu popełniono wykroczenie, nie może mieć zastosowania, wówczas te funkcje spełnia sąd macierzystego portu statku;
2) jeżeli wykroczenie popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie;
3) jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia wykroczenia, właściwy jest sąd, w którego okręgu:
- ujawniono wykroczenie,
- ujęto obwinionego;
4) jeżeli oskarżony przed popełnieniem wykroczenia stale mieszkał w danym miejscu lub czasowo przebywał, wtedy ustalenie właściwości miejscowej zależy od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie;
5) jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu według wskazanych kryteriów, wtedy sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście gminy Warszawa-Centrum.
Podczas postępowania w sprawie o wykroczenie istnieje możliwość zmiany właściwości miejscowej sądu.
Na rozprawę musi stawić się grupa osób, która zamieszkuje blisko innego sądu i jednocześnie daleko od sądu właściwego miejscowo, sąd wyższego rzędu może wówczas przekazać sprawę do rozpoznania do sądu bliższego dla większości osób, które mają obowiązek stawienia się.
Przekazanie sprawy może również nastąpić z powodu wyłączenie sędziów, gdy rozpoznanie w danym sądzie jest niemożliwe.
Właściwość funkcjonalna
Właściwość funkcjonalna określa zakres czynności, które należą do poszczególnych sądów. Biorąc pod uwagę nasz system prawny, w sądownictwie powszechnym sprawy rozpoznawane są przez sądy: rejonowe, okręgowe, apelacyjne oraz przez Sąd Najwyższy.
Sąd rejonowy jest sądem właściwym do orzekania jako sąd pierwszej instancji w sprawach o wykroczenia z wyjątkiem spraw żołnierzy. Sąd rejonowy jest równocześnie sądem odwoławczym, rozpoznaje zażalenia na postanowienia i zarządzenia nie zamykające drogi do wydania wyroku.
Sąd okręgowy jest sądem odwoławczym w sprawach o wykroczenia, rozpoznaje również apelację oraz zażalenia na postanowienia i zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku.
Sąd apelacyjny jest sądem, który rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydawanych w pierwszej instancji przez sąd okręgowy oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę.
Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację oraz inne sprawy, które zostają mu przekazane przez ustawę.
Skład sądu
W postępowaniu w sprawach o wykroczenia sąd rejonowy orzeka na rozprawie i na posiedzeniu jednoosobowo.
Sąd okręgowy i wojskowy sąd okręgowy w sprawach przekazanych im ustawą rozpoznają sprawy również jednoosobowo, chyba że ustawa stanowi inaczej lub prezes sądu zarządzi orzekanie w składzie 3 sędziów.
Sąd apelacyjny oraz Sąd Najwyższy, wojskowy sąd okręgowy i Sąd Najwyższy-Izba Wojskowa, orzekają jednoosobowo, chyba że ustawa stanowi inaczej lub Prezes Sądu Najwyższego zarządzi orzekanie w składzie 3 sędziów.
Wyłączenie sędziego z mocy samego prawa, może nastąpić w każdym czasie trwania postępowania w sprawach o wykroczenia.
Zobacz serwis: Wykroczenia