Istota postępowania nakazowego
Istota wyroku nakazowego opiera się na przyśpieszeniu procesu i założeniu, że w sprawach oczywistych nie jest konieczne przeprowadzenie rozprawy, ani nie zachodzi konieczność bezpośredniego kontaktu stron z sądem. Sąd po zapoznaniu się z materiałem zebranym w sprawie wydaje wówczas wyrok na jednoosobowym posiedzeniu bez udziału stron, a następnie im go doręcza wraz wnioskiem o ukaranie.
Wyrok nakazowy
Wydawany w opisywanym trybie wyrok nazywany jest wyrokiem nakazowym i można zaskarżyć go nie apelacją, a tzw. sprzeciwem zgłoszonym w ciągu 7 dni od otrzymania wyroku z urzędu. Wyrok ten w myśl przepisów może, ale nie musi zawierać uzasadnienia.
Konstrukcja zaskarżenia wyroku nakazowego za pomocą sprzeciwu opiera się na teoretycznym założeniu, że jest to jedynie “propozycja kary”, z którą można się zgodzić lub, której można się sprzeciwić. Zgłoszenie sprzeciwu sprawia, że wyrok nakazowy traci swoją moc, a sprawa rozpatrywana jest od początku przed sądem pierwszej instancji, już w zwykłym trybie procesowym. Przypomina to w swojej konstrukcji instytucję odmowy przyjęcia mandatu.
Co do treści sprzeciwu i jego formalnej konstrukcji wystarcza, iż wyraża on niezadowolenie z treści zapadłego wyroku i go kwestionuje. Brak zaskarżenia wyroku nakazowego powoduje, iż staje się on prawomocny i wykonalny. Stwierdza to wówczas zarządzeniem prezes sądu, ze wskazaniem daty, od kiedy jest on prawomocny.
Zobacz również: Co to jest wyrok nakazowy?
W przypadku rozpatrywania sprawy od początku w skutek prawidłowo wniesionego sprzeciwu (wniesionego przez uprawnioną osobę w zachowanym terminie) powstaje sytuacja, jakby wyrok nakazowy nie był w ogóle nigdy wydany. Jednocześnie zwraca uwagę fakt, że w tym postępowaniu nie występuje tzw. reformationis in peius (zakaz pogarszania sytuacji obwinionego), co oznacza, że wymiar kary w postępowaniu sądowym może być surowszy niż w wymierzonym wyroku nakazowym.
Wniesiony sprzeciw można cofnąć najpóźniej do rozpoczęcia rozprawy.
Jeżeli Jan. K zostanie skazany za kradzież (art. 119 kodeksu wykroczeń) wyrokiem nakazowym na karę miesiąca ograniczenia wolności i wniesie sprzeciw w terminie 7 dni od otrzymania wyroku, jego sprawa będzie rozpatrywana od początku. Brak obowiązywania zakazu reformationis in peius oznacza to, iż będzie on mógł być skazany surowiej, tj. nawet na karę aresztu.
Warunki dopuszczalności wydania wyroku nakazowego
Wyrok nakazowy może być wydany wówczas, gdy sąd uzna, iż wina obwinionego i okoliczności czynu nie budzą wątpliwości oraz, gdy uzna za wystarczające wymierzyć karę nagany, ograniczenia wolności lub grzywny. Sąd może orzec również dodatkowy środek karny, bądź wymierzyć go samoistnie, tzn. w miejsce kary.
Zobacz serwis: Postępowanie wykroczeniowe