Odmowa przyjęcia mandatu
Grzywna w drodze mandatu karnego może zostać nałożona na sprawcę wykroczenia w ściśle określonych przypadkach, ale nie oznacza to, że sprawca musi obligatoryjnie taki mandat przyjąć. Kiedy można odmówić przyjęcia mandatu i jakie są konsekwencje odmowy?
Obowiązki funkcjonariusza
W myśl art. 97 § 3 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (dalej: k.p.w.), na funkcjonariusza organu mandatowego zostały nałożone obowiązki, do których należy: pouczenie sprawcy o jego prawach, przysługującym prawie do odmowy przyjęcia mandatu karnego oraz o konsekwencjach skutkujących odmową przyjęcia mandatu.
Odmowa przyjęcia mandatu i komentarz
Ustawodawca w art. 97 § 2 k.p.w. przyznał sprawcom wykroczeń prawo do odmowy przyjęcia mandatu karnego, z którego sprawca może skorzystać aż do momentu fizycznego przyjęcia mandatu czyli pokwitowania jego odbioru (również w placówce pocztowej) lub uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który nałożył mandat karny gotówkowy. Niniejsze prawo tak naprawdę jest uregulowanym konstytucyjnie prawem do obrony (art. 42 ust. 2 i 3 Konstytucji RP w zw. z art. 5 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w) i przysługuje każdemu sprawcy. Na uwagę zasługuje również fakt, iż sprawca, które chce skorzystać z prawa do odmowy przyjęcia mandatu karnego nie musi podawać powodu dla którego nie chce przyjąć nakładanego mandatu karnego.
W obecnym stanie prawnym, aby nałożyć grzywnę w formie mandatu karnego, funkcjonariusz musi uzyskać wyraźną zgodę na jego nałożenie od głównego zainteresowanego, zaś w przypadku braku zgody funkcjonariusz organu mandatowego nie może sam podjąć decyzji i nałożyć grzywny, tylko musi sporządzić wniosek o ukaranie, który jest kierowany do właściwego sądu rejonowego i wówczas może zostać wydany wyrok nakazowy, od którego sprawcy jak również organowi mandatowemu będzie przysługiwał sprzeciw. Innymi słowy, to funkcjonariusz jest aktywną stroną w postępowaniu mandatowym, albowiem musi on zgromadzić cały materiał dowodowy, który potwierdza winę sprawcy wykroczenia.
Mandat karny, który nie został przyjęty nie ma mocy prawnej i nie istnieje w obiegu prawnym.
Kwestionowanie przyjętego mandatu karnego
W przypadku gdy sprawca wyraża zgodę na przyjęcie mandatu, musi on mieć świadomość, że pozbawia siebie prawa do obrony, albowiem wówczas kwestionowanie nałożonego (w tym momencie, już prawomocnego) mandatu karnego jest możliwe tylko w drodze jego uchylenia (art. 101 k.p.w.), co z kolei jest możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach. Należy mieć na uwadze, iż posiedzenie sądowe w przedmiocie uchylenia mandatu karnego nie polega na badaniu dowodów złożonych w sprawie przez sprawcę wykroczenia, tylko na badaniu czy mandat został nałożony przez właściwy organ lub zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.