Problematykę powyższą regulują tzw. reguły intertemporalne, które precyzyjnie wyjaśniają jak ma postępować dany organ w przypadku zmiany przepisów. Artykuł 2 kodeksu wykroczeń zawiera właśnie wyliczenie takich 2 reguł, które ujęte są w dwa oddzielne paragrafy.
Zobacz również: Warunki odpowiedzialności za wykroczenie
Po pierwsze, w art. 2 § 1 KW ustanowiona jest zasada, w myśl której jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.
Należy wskazać na to, że chociaż pojęcie względności nie jest sformułowane, i teoretycznie każda sprawa powinna być indywidualnie rozpatrywana pod tym kątem, to można wyróżnić następujące sytuacje procesowe:
- w sytuacji gdy ustawa obowiązująca w chwili popełnienia wykroczenia przewiduje niższą potencjalną karę niż ustawa nowa, zastosuje się ustawę obowiązująca w chwili popełnienia wykroczenia,
- w sytuacji gdy ustawa nowa przewiduje niższą potencjalną karę niż ustawa obowiązująca w chwili popełnienia wykroczenia, to zastosuje się ustawę nową,
- w sytuacji gdy ustawa nowa nie przewiduje już w ogóle odpowiedzialności za dany czyn (nie jest on już zabroniony pod groźbą kary), to postępowanie w toczącej się przed sądem sprawie zostanie umorzone.
Jeżeli czyn X w chwili jego popełnienia zagrożony był karą aresztu, a po zmianie ustawy zagrożony jest grzywną lub naganą, to należy orzec wobec sprawcy grzywnę (jako karę względniejszą).
Jeżeli czyn X w chwili jego popełnienia zagrożony był karą grzywny, a po jego zmianie jest zagrożony karą aresztu to należy zastosować ustawę poprzednią przewidującą grzywnę jako ustawę względniejszą.
Zobacz również: Kary w kodeksie wykroczeń
Po drugie, przepis art. 2 KW ustanawia zasadę, że w razie tzw. całkowitej depenalizacji czynu, czyli sytuacji gdy dany czyn nie jest już w ogóle zabroniony pod groźbą kary, to skazanie uważa się na niebyłe, czyli traktuje się je tak jakby ono nigdy nie zapadło.
Należy dodatkowo przypomnieć, że aby w ogóle rozważać stosowanie reguł intertemporalnych co do danego czynu, to w chwili jego popełnienia musi on być wykroczeniem, albowiem jeżeli nim nie był to w myśl zasady lex retro non agit (prawo nie działa wstecz) nie można danego zachowania penalizować wstecz.
W odniesieniu do pytania co by się stało gdyby dany czyn był przestępstwem, a potem wykroczeniem, lub odwrotnie należy wskazać na to, że reguła o stosowaniu ustawy względniejszej wobec sprawcy ma miejsce również w postępowaniu karnym i ustanawia ją art. 4 KK.
Powyższe oznacza to, że jeżeli dany czyn był wykroczeniem, a potem stał się przestępstwem to sprawca odpowie za wykroczenie, podobnie jak gdyby miała miejsce sytuacja odwrotna tj. gdyby przestępstwo „zamieniło się” w wykroczenie.
Zobacz serwis: Wykroczenia