RPO: rozporządzenia wydawane bez odpowiednich podstaw ustawowych
W związku z kasacją RPO Sąd Najwyższy wypowie się co do zasadności karania obywateli za ograniczenia wprowadzone w pierwszym okresie epidemii koronawirusa.
Rzecznik podkreśla, iż rozporządzenia były wydawane bez odpowiednich podstaw ustawowych – przy niewprowadzeniu stanu nadzwyczajnego. „Karanie na takiej podstawie jest niezgodne z konstytucyjnymi zasadami ograniczeń praw i wolności” – uzasadnia RPO.
Naruszenie zakazu przemieszczania się
Sprawa, którą zajął się RPO dotyczy pana Tomasza, który w dzień po Wielkiejnocy w 2020 r. w małej miejscowości spotkał się ze swoim kolegą. Pan Tomasz został zatrzymany przez Policję, ponieważ wyszedł z domu bez uzasadnienia. Tym samym naruszył on zakaz przemieszczania się w innym celu niż wyjście do pracy, w celu zaspokajania niezbędnych potrzeb, na wolontariat lub do kościoła.
Sąd rejonowy w czerwcu 2020 r. uznał pana Tomasza winnego wykroczenia z art. 54 Kodeksu wykroczeń w związku z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu pandemii. Dostał za to od sądu karę nagany. Obwiniony nie złożył sprzeciwu, dlatego wyrok uprawomocnił się.
RPO wniósł o uchylenie wyroku i uniewinnienie pana Tomasza.
Zakaz wychodzenia z domu na początku pandemii
Zakaz wychodzenia z domu bez ważnych powodów został nałożony na początku pandemii. Rząd powołał się na przepisy ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Jak wskazuje rzecznik, ustawa ta pozwala nakładać ograniczenia tylko na osoby chore lub podejrzane o zachorowanie, nie zaś na wszystkie. Ustawa dopuszcza również ograniczenie sposobu przemieszczania się, ale już nie jego zakazywanie.
„Dlatego nie może odpowiadać za popełnienie wykroczenia z art. 54 k.w. osoba, która naruszyła zakaz przemieszczania z rozporządzenia Rady Ministrów. Przedmiotem ochrony art. 54 k.w. jest porządek i spokój w miejscach publicznych oraz zasady zachowania się tam zawarte w przepisach wydanych z upoważnienia ustawowego. Natomiast wydając rozporządzeniem generalny zakaz przemieszczania przekroczono delegację ustawową, na której podstawie zostało ono wydane” – uzasadnia .
Zdaniem RPO art. 52 Konstytucji reguluje wolność poruszania się stanowiącą przejaw ogólnej wolności osobistej. Może ona podlegać ograniczeniom wyłącznie na podstawie ustawy. „Wprowadzony zakaz był zatem niezgodny z art. 52, art. 31 i art. 228 Konstytucji. Potwierdza to orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie” – pisze RPO.
Ponadto, w dacie orzekania przez sąd obowiązywało już rozporządzenie z 19 czerwca 2020 r. które nie przewidywało już zakazu przemieszczania się.
Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich