Art. 24 i 25 kodeksu wykroczeń reguluje kwestię orzekania kary grzywny, która jest najczęściej wymierzaną sankcją nie tylko za popełnienie wykroczenia, jak również za inne czyny popełnione niezgodnie z prawem. Kodeks wykroczeń ustala górną i dolną granicę orzekania grzywny, z zastrzeżeniem regulacji innych przepisów. Wobec tego dolna ustawowa granica wynosi 20 a górna 5 000 złotych. Przykładowo za prowadzenie pojazdu po użyciu alkoholu ustawodawca zwiększa dolną granicę do 50 złotych.
Podwyższenia górnej granicy 5 000 zł nie przewidują przepisy kodeksu wykroczeń a jedynie przepisy ustaw szczególnych. Ustawodawca przewidział również możliwość obniżenia górnej granicy kary grzywny i w samym kodeksie przewidział obniżenie do wysokości:
- 250 zł,
- 500 zł,
- 1 000 zł,
- 1 500 zł,
- 3 000 zł.
Zobacz również: Kara aresztu za recydywę
Okoliczności, które bierze sąd przy wymierzaniu grzywny
Zgodnie z art. 24 § 3 k.w. przy wymierzaniu kary grzywny bierze się pod uwagę dochody sprawcy, warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe oraz możliwości zarobkowe. Kara grzywny w swej istocie stanowi dolegliwość finansową, wobec czego przy jej orzekaniu należy mieć na względzie, że nie może ona obciążać członków rodziny sprawcy. W odniesieniu do dochodów należy rozumieć je jako wszelkie czynniki ekonomiczne, czyli zarówno wynagrodzenie, jak również dodatki, alimenty itp. bez uwzględniania odliczenia podatku oraz dochodów okazjonalnych.
Warunki osobiste sprawcy to inaczej warunki mieszkalne, bytowe czy socjalne oraz zdrowotne. Chodzi tu zatem o niepogorszenie w znacznym stopniu warunków życiowych. Bezpośrednio z nimi łączy się sytuacja rodzinna, czyli fakt bycia osobą samotną czy pozostającą w związku małżeńskim oraz określoną ilością dzieci wraz z potrzebą sprawowania opieki nad nieletnimi. Natomiast możliwości zarobkowe odnoszą się bezpośrednio do osoby sprawcy i jego osobistych predyspozycji do podjęcia pracy zarobkowej oraz jej sumienne wykonywanie odpowiednio do wieku i wykształcenia sprawcy.
Bezskuteczność egzekucji grzywny
Kara grzywny powinna zostać wykonana poprzez dobrowolną zapłatę, po odpowiednim dostosowaniu (rozłożeniu na raty, czy odroczeniu jej egzekucji). Art. 25 § 1 k.w. wskazuje, jakie działania powinny zostać podjęte w sytuacji bezskuteczności przeprowadzenia egzekucji kary grzywny. Wówczas kara grzywny może ulec zmianie na pracę społecznie użyteczną, która może trwać najkrócej tydzień, a najdłużej 2 miesiące. O zamianie kary orzeka sąd rejonowy, w którego okręgu kara była wykonywana. Przy zamianie sąd określa postanowieniem czas trwania i rodzaj wykonywanej pracy. Dopiero w sytuacji, gdy ukarany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej albo uchyla się od jej wykonania lub zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa sąd zarządzi wykonanie zastępczej kary aresztu. Przyjmuje się, że jeden dzień kary aresztu równoważny jest karze grzywny w wysokości od 20 do 150 zł, a kara zastępcza nie może przekroczyć 30 dni aresztu. Na wydane w tym przedmiocie postanowienie sprawcy przysługuje zażalenie.
Zobacz też: Nawiązka jako środek karny