Popełnienie przestępstwa przeciwko wyborom stanowi podstawę do złożenia protestu wyborczego. Katalog przestępstw przeciwko wyborom i referendum został wskazany w rozdziale XXXI Kodeksu karnego (dalej: k.k.).
Naruszenia przebiegu wyborów – art. 248 k.k.
Naruszenie przebiegu wyborów to przestępstwo, którego popełnienie może polegać na:
- sporządzeniu listy kandydujących lub głosujących, z pominięciem uprawnionych lub wpisaniem osób nieuprawnionych,
- użyciu podstępu celem nieprawidłowego sporządzenia listy kandydujących lub głosujących, protokołów lub innych dokumentów wyborczych albo referendalnych,
- zniszczeniu, uszkodzeniu, ukrywaniu, przerabianiu lub podrabianiu protokołów lub innych dokumentów wyborczych albo referendalnych,
- dopuszczeniu się nadużycia lub dopuszczeniu do nadużycia przy przyjmowaniu lub obliczaniu głosów,
- odstąpieniu innej osobie przed zakończeniem głosowania niewykorzystanej karty do głosowania lub pozyskaniu od innej osoby w celu wykorzystania w głosowaniu niewykorzystanej karty do głosowania,
- dopuszczeniu się nadużycia w sporządzaniu list z podpisami obywateli zgłaszających kandydatów w wyborach lub inicjujących referendum.
Za popełnienie tego przestępstwa grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.
Zakłócanie przebiegu wyborów – art. 249 k.k.
Zgodnie z treścią wskazanego przepisu osobie, która za pomocą groźby, przemocy lub podstępu przeszkadza:
- w odbyciu zgromadzenia poprzedzającego głosowanie,
- swobodnemu wykonywaniu prawa do kandydowania lub głosowania,
- w głosowaniu lub obliczaniu głosów,
- w sporządzaniu protokołów lub innych dokumentów wyborczych albo referendalnych,
- grozi kara pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat.
Bezprawne naruszenie swobody głosowania – art. 250 k.k.
Bezprawne naruszenie swobody głosowania polega na użyciu przemocy, groźby, podstępu lub nadużyciu stosunku zależności, w celu wywarcia wpływu na sposób głosowania danej osoby, albo zmuszenia jej do głosowania lub powstrzymania od głosowania.
Do naruszenia art. 250 k.k. dojdzie np. w sytuacji, gdy pracodawca nakaże swojemu pracownikowi udział w wyborach wbrew jego woli, pod groźbą nieudzielenia urlopu w wybranym przez pracownika terminie.
Za popełnienie tego przestępstwa grozi kara więzienia od 3 miesięcy do lat 5
Łapownictwo wyborcze – art. 250a k.k.
Przestępstwo, które chyba najbardziej kojarzy się z wyborami czyli łapownictwo wyborcze, dzielące się na sprzedajność wyborczą oraz przekupstwo wyborcze. Sprzedajność wyborcza to czyn zabroniony polegający na przyjmowaniu przez osobę uprawnioną do głosowania korzyści majątkowej (np. pieniędzy, umorzenia długów) lub osobistej albo na żądaniu takiej korzyści w zamian za głosowanie w określony sposób.
Natomiast przekupstwo wyborcze to udzielanie korzyści w zamian za zachowanie się w określony sposób, a więc np. za głosowanie na określonego kandydata lub powstrzymanie się od udziału w wyborach .
Zarówno sprzedajność jak i przekupstwo podlegają karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku czynów mniejszej wagi sprawca podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Naruszenie tajności głosowania - art. 251 k.k.
Zgodnie ze wskazanym przepisem, karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, podlega osoba, która wbrew woli głosującego i z naruszeniem przepisów wyborczych, zapoznaje się z treścią jego głosu.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1600 z późn. zm.)
Ustawa z dnia z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 754