Głosowanie poza miejscem zameldowania
Zobacz produkt: Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz
Przy okazji ostatnich wyborów prezydenckich głośno było w mediach o możliwości głosowania poza miejscem zameldowania. Dotyczyło to albo instytucji dopisania do spisu wyborców gminy, w której w okresie wyborów osoba będzie tymczasowo przebywała (art. 31 Ustawy o wyborze Prezydenta RP), albo wydania zaświadczenia o prawie do głosowania (art. 33 ww. ustawy). Podobne ułatwienia dla wyborców przewidują przepisy dotyczące wyborów parlamentarnych. Odpowiednio: art. 19 (dopisanie do listy wyborców) i art. 23 (zaświadczenie o prawie do głosowania) Ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu.
Udogodnienia te są coraz bardziej popularne wśród wyborców. W związku ze zbliżającymi się wyborami samorządowymi rodzą się pytania czy podobne uprawnienia przysługiwać nam będą przy wybieraniu członków rad gmin, powiatów i sejmików województw oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Zobacz również serwis: Wybory
Wybory samorządowe
Niestety. W wyborach lokalnych 21 listopada i 5 grudnia 2010 r. poza kilkoma wyjątkami, nie będziemy mogli głosować przebywając poza miejscem naszego zameldowania.
Wynika to ze specyfiki wyborów samorządowych i powiązanym z nimi pojęciem lokalnej wspólnoty samorządowej. Zgodnie z art. 16 Konstytucji RP wspólnotę samorządową tworzy ogół mieszkańców danej jednostki zasadniczego podziału terytorialnego. Uczestniczy ona w sprawowaniu władzy publicznej wykonując w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność istotną część zadań publicznych. Trudno byłoby wyrazić zgodę na to aby np. mieszkaniec Szczecina miał decydować o wyborze władz Rzeszowa, skoro nie należy do wspólnoty zrzeszającej mieszkańców tego akurat miasta.
Zobacz również serwis: Gmina
Kolejną przeszkodą byłyby ogromne trudności organizacyjne w przypadku gdybyśmy mogli wybierać „swoich” lokalnych kandydatów poza granicami naszego samorządu. W każdej gminie kandydują inne osoby. Nawet gdyby wyborca odpowiednio wcześniej poinformował właściwy organ o tym gdzie będzie przebywał w dniu wyborów, to przesyłanie list kandydatów w wyznaczone miejsca, przy większej liczbie podobnych wniosków, wiązałoby się ze znacznym zwiększeniem kosztów przeprowadzenia wyborów w skali całego kraju.
Mając na uwadze powyższe, udogodnienia związane z wyborami prezydenckimi i parlamentarnymi nie znalazły się ani w Ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw ani w Ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. W ten sposób ustawodawca dał prymat wyrażonej w Preambule Konstytucji zasadzie sprawności działania instytucji publicznych, kosztem wyborczej zasady powszechności, która sprawdza się przy wyborach organów centralnych państwa, ale nie można jej nadać tak szerokiego zastosowania do wyborów lokalnych.
Wyjątki
Chociaż są pewne wyjątki. Jedną z niewielu możliwości oddania głosu, bez odwiedzania własnego lokalu wyborczego, przy wyborach samorządowych daje art. 40a dodany do Ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw ustawą z dnia 19 listopada 2009 r.
Dotyczy to jednak tylko wyborców kończących najpóźniej w dniu wyborów 75 rok życia albo posiadających orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo określone orzeczenie organu rentowego. Osoby te mogą udzielić pełnomocnictwa do głosowania w ich imieniu. Akt pełnomocnictwa do głosowania sporządza się na wniosek wyborcy, wniesiony do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) gminy, w której wyborca jest wpisany do rejestru wyborców, najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów.
Czynności związane ze sporządzeniem aktu pełnomocnictwa są wolne od opłat. Wniosek powinien zawierać: nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL oraz adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania, a także wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania.
Zobacz również: Na czym polega obowiązek meldunkowy
Pacjenci i więźniowie
Inna sytuacja, w której możliwe jest głosowanie poza własnym obwodem dotyczy przebywających w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych. Rada gminy na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest zobligowana do utworzenia w jednym z tych miejsc odrębnego obwodu głosowania jeżeli w dniu wyborów będzie w nim przebywać co najmniej 15 wyborców (art. 30 ust. 2b Ordynacji wyborczej do rad gmin, powiatów i sejmików województw).
Jednak dotyczy to głosujących objętych rejestrem wyborców w gminie, na terenie której położona jest wymieniona jednostka. Tak więc w tym wypadku osoba zameldowana np. w Olsztynie, a przebywająca w jednym z warszawskich szpitali także nie będzie miała możliwości oddania głosu w najbliższych wyborach.
Wniosek o wpisanie do stałego rejestru wyborców
Wobec takich ograniczeń ustawowych pozostają nam już tylko dwa rozwiązania: zameldowanie się na stałe w gminie, w której zamierzamy oddać głos lub złożenie wniosku w jej Wydziale Spraw Obywatelskich lub Wydziale Ewidencji Ludności o wpisanie do stałego rejestru wyborców.
Zgodnie z art. 11 Ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu rejestr wyborców dzieli się na część A (obejmującą obywateli polskich) oraz część B (obejmującą obywateli Unii Europejskiej). Tak więc z wnioskiem o dopisanie do rejestru wyborców mogą również wystąpić obywatele państw członkowskich UE, niebędący obywatelami polskimi, którzy wykażą, że stale zamieszkują na terenie danej gminy.
Wniosek o dopisanie do rejestru wyborców składa się na formularzu według wzoru ustalonego w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie rejestru wyborców z dnia 11 marca 2004 r. (Dz.U. Nr 42, poz. 388).
Wzór wniosku dla obywateli polskich stanowi załącznik nr 3, a dla obywateli innych państw UE załącznik nr 4 tego rozporządzenia. Wniosek obywatela polskiego powinien zawierać: nazwisko i imiona wyborcy, imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL i adres zamieszkania.
Zobacz również: Jak przebiegają wybory do rady gminy
Obywatel UE podaje we wniosku: nazwisko i imiona, imię ojca, datę urodzenia, obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej, numer paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość oraz adres zamieszkania wyborcy. Ponadto musi on dołączyć:
- kserokopię ważnego dokumentu stwierdzającego tożsamość oraz
- pisemną deklarację, w której podaje:
- swoje obywatelstwo i adres stałego zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- nazwę okręgu wyborczego albo miejscowości, w państwie członkowskim swojego pochodzenia, gdzie jest umieszczony w rejestrze wyborców,
- oświadczenie, że zamierza korzystać z czynnego prawa wyborczego tylko na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- oświadczenie, że w państwie członkowskim swojego pochodzenia nie został pozbawiony czynnego prawa wyborczego
Wnioski te nie są obciążone żadną opłatą. Decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do rejestru wydaje wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie 3 dni od dnia wniesienia wniosku, jednak w przypadku obywateli Unii Europejskiej – nie później niż 30-dnia po zarządzeniu wyborów. O wpisaniu wyborcy do rejestru niezwłocznie zawiadamia się urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zameldowania wnioskodawcy na pobyt stały w celu skreślenia go z rejestru wyborców w tej gminie.
Studenci
W praktyce grupą najbardziej zainteresowaną możliwością dopisania do rejestru wyborców są studenci. Jednak urząd nie uwzględnia takich wniosków automatycznie. Osoba chcąca skorzystać z tego prawa musi przekonać urzędników, że zamieszkuje w danej gminie pod stałym adresem, zamierza pozostawać w niej w przyszłości, z zamiarem stałego pobytu, itd. W takim wypadku, trudno uprawdopodobnić niektórym studentom, np. mieszkającym w akademikach, wracającym na wakacje do swych rodzinnych miejscowości i tam zameldowanym, że to właśnie w tym konkretnym mieście przebywają i zamierzają dalej stale zamieszkiwać.
Zobacz również serwis: Student
Tak więc, jeśli nie osiągnęliśmy jeszcze odpowiedniego wieku, ani też nie mamy żadnych przeszkód zdrowotnych i nie chcemy zmieniać naszego miejsca zameldowania/zamieszkania, a zależy nam bardzo na spełnieniu obywatelskiego obowiązku głosowania – postarajmy się nie planować żadnych wyjazdów w czasie najbliższych wyborów samorządowych.