Państwowa Komisja Wyborcza udzieliła 18 marca 2024 r. wyjaśnień odnośnie zasad jednoczesnego kandydowania w tych samych wyborach na radnego gminy z listy jednego komitetu wyborczego przez osobę będącą jednocześnie kandydatem na wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zgłoszonym przez inny komitet wyborczy. Sprawa ta jest istotna w kontekście najbliższych wyborów samorządowych, które odbędą się 7 kwietnia 2024 r. i 21 kwietnia (II tura głosowania na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast).
- Nie ma zakazu kandydowania i na radnego i na burmistrza (wójta albo prezydenta miasta)
- Ograniczenia co do agitacji wyborczej. Jeden komitet wyborczy nie może promować, wspierać innego komitetu ani przekazywać mu korzyści majątkowych
- Zakaz współfinansowania kampanii wyborczej dwóch lub więcej komitetów
- Sankcja odrzucenia sprawozdania finansowego komitetu wyborczego
Nie ma zakazu kandydowania i na radnego i na burmistrza (wójta albo prezydenta miasta)
Państwowa Komisja Wyborcza poinformowała, że przepisy Kodeksu wyborczego nie zakazują jednoczesnego kandydowania w tych samych wyborach na radnego gminy z listy jednego komitetu wyborczego przez osobę będącą jednocześnie kandydatem na wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zgłoszonym przez inny komitet wyborczy.
Ograniczenia co do agitacji wyborczej. Jeden komitet wyborczy nie może promować, wspierać innego komitetu ani przekazywać mu korzyści majątkowych
Ale - zdaniem PKW - w takim przypadku niemożliwe jest prowadzenie agitacji wyborczej na rzecz tej osoby, zarówno przez komitet wyborczy, z list którego kandyduje ona w wyborach do rady gminy, jak i przez komitet wyborczy, który zgłosił ją jako kandydata na wójta.
Bowiem agitacja wyborcza na rzecz tej osoby prowadzona i finansowana przez jeden komitet byłaby jednocześnie agitacją wyborczą na rzecz kandydata innego komitetu wyborczego, a zatem na rzecz innego komitetu wyborczego. Taka agitacja narusza art. 129 § 1 Kodeksu wyborczego, zgodnie z którym komitet wyborczy może pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami, bowiem skutkowałaby przeznaczaniem środków finansowych jednego komitetu wyborczego na promowanie innego komitetu. Natomiast celami związanymi z wyborami są bez wątpienia wyłącznie działania podejmowane na rzecz danego komitetu wyborczego i jego kandydatów w wyborach, a nie na rzecz innych komitetów wyborczych. Niedopuszczalne jest także przekazywanie przez komitet innemu komitetowi wyborczemu, jak i przyjmowanie od niego jakichkolwiek korzyści majątkowych, zarówno tych o charakterze niepieniężnym, jak i środków finansowych (art. 131 § 1 Kodeksu wyborczego).
W opinii PKW, niedopuszczalne byłoby w takiej sytuacji przygotowywanie i finansowanie przez każdy z tych komitetów jakichkolwiek materiałów wyborczych wskazujących, że jest to agitacja wyborcza na rzecz tego kandydata, czy też materiałów wyborczych, na których kandydat ten byłby prezentowany. Komitety wyborcze nie mogą bowiem prowadzić wspólnej kampanii wyborczej czy wspierać się w niej wzajemnie.
W opinii PKW, niedopuszczalne jest chociażby informowanie przez jeden komitet wyborczy o poparciu dla innego komitetu nawet, jeśli w informacji tej nie zostaliby wymienieni konkretni kandydaci popieranego komitetu.
Już samo udzielenie poparcia komitetowi jest bowiem poparciem dla kandydatów tego komitetu.
Działania tego rodzaju naruszałyby niewątpliwie zasadę wyłączności komitetów wyborczych na prowadzenie kampanii na rzecz zgłaszanych przez nie kandydatów, o której mowa jest w art. 84 § 1 Kodeksu wyborczego), co powodowałoby sankcje dla obu tych komitetów.
Agitacją wyborczą jest publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób, w tym w szczególności do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego (art. 105 § 1 Kodeksu wyborczego).
Agitację wyborczą może prowadzić każdy komitet wyborczy i każdy wyborca, w tym zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów po uzyskaniu pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego. Prawo to wynika z art. 106 § 1 Kodeksu wyborczego.
Zakaz współfinansowania kampanii wyborczej dwóch lub więcej komitetów
Jak wielokrotnie wskazywała Państwowa Komisja Wyborcza (np. punkt VI wyjaśnień z 4 marca 2024 r. w sprawach związanych z prowadzeniem i finansowaniem kampanii wyborczej) komitety wyborcze nie mogą współfinansować kampanii wyborczej, ponieważ każdy komitet prowadzi i finansuje na zasadzie wyłączności kampanię na rzecz zgłoszonych przez siebie kandydatów (art. 84 § 1 i art. 126 Kodeksu wyborczego).
Zdaniem PKW, komitety wyborcze nie mogą:
- publikować wspólnych materiałów wyborczych (np. plakatów, ulotek) ani organizować wspólnych spotkań z wyborcami, nawet jeśli zamierzałyby dokonać podziału między siebie kosztów tych działań.
- w swoich materiałach wyborczych udzielać poparcia kandydatom zgłoszonym przez inne komitety ani powoływać się na poparcie udzielone przez inne komitety lub zgłoszonych przez nie kandydatów.
Komitet wyborczy nie może prowadzić kampanii wyborczej na rzecz kandydatów zgłoszonych przez inne komitety, np. umieszczać w swoich materiałach wyborczych informacji o poparciu udzielanym kandydatom innego komitetu lub o poparciu udzielanym przez inny komitet, a także wizerunków kandydatów innych komitetów. Komitety wyborcze nie mogą zamieszczać w materiałach wyborczych nazw i symboli graficznych partii politycznych, stowarzyszeń i innych organizacji społecznych, np. jako podmiotów popierających jego kandydatów.
Na podstawie art. 426 § 6 Kodeksu wyborczego w zgłoszeniu listy kandydatów można wnosić o oznaczenie kandydatury nazwą lub skrótem nazwy partii politycznej lub organizacji popierającej kandydata. Oznaczenia takie zamieszcza się w obwieszczeniach o zarejestrowanych listach kandydatów. Jest to jedyna dopuszczalna forma informowania o poparciu udzielonym danemu kandydatowi przez inny podmiot niż komitet wyborczy, który zgłosił tego kandydata. Także zamieszczenie w materiałach wyborczych komitetu rekomendacji udzielanych przez kandydatów zgłoszonych przez inne komitety stanowiłoby agitację na rzecz tych kandydatów, nawet jeśli w materiale takim nie znajdowałyby się informacje o ich udziale w wyborach.
Agitacją wyborczą na rzecz kandydatów jest niewątpliwie także umieszczanie w materiałach wyborczych wizerunku kandydatów. A zatem nieuprawnioną kampanią komitetu prowadzoną na rzecz kandydatów innego komitetu byłoby umieszczanie w materiałach jednego komitetu zdjęć (wizerunku) kandydatów innego komitetu, i to bez względu na to, czy zostaliby oni podpisani jako kandydaci, czy zamieszczone w tych materiałach fotografie przedstawiałyby ich w okolicznościach służbowych, czy w jakichkolwiek innych. Zdaniem PKW, podejmowanie tego typu działań może rodzić podejrzenie o próbę obejścia regulacji prawa wyborczego.
Sankcja odrzucenia sprawozdania finansowego komitetu wyborczego
Jak zatem widać prowadzenie agitacji na rzecz kandydatów innych komitetów wyborczych nie mieści się zatem w celach działalności komitetu wyborczego, a ponoszenie wydatków na taki cel stanowi - zdaniem PKW - naruszenie art. 129 § 1 Kodeksu wyborczego. Takie naruszenie może skutkować:
- odrzuceniem sprawozdania o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu, w tym o uzyskanych kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania,
- a w przypadku komitetu wyborczego utworzonego przez partię polityczną lub koalicję partii politycznych - odrzuceniem także sprawozdania o źródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w poprzednim roku kalendarzowym partii politycznej lub partii politycznych.