Nie każdy wie, że w wyborach samorządowych w Polsce mogą uczestniczyć (zarówno głosować jak i kandydować) osoby, które nie mają obywatelstwa polskiego. Państwowa Komisja Wyborcza poinformowała niedawno, że obywatele państw Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi a także obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej mogą głosować i kandydować w zarządzonych na dzień 7 kwietnia 2024 r. polskich wyborach do rad gmin oraz głosować w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, pod warunkiem, że są ujęci w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców.
- Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych dla obywateli innych państw niebędących obywatelami polskim
- Ujęcie w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców – jak to zrobić
- Wybory samorządowe 2024. Warunki udziału w głosowaniu
Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych dla obywateli innych państw niebędących obywatelami polskim
Czynne prawo wyborcze (czyli prawo wybierania – głosowania) w wyborach do rady gminy a także w wyborach wójta, burmistrza, czy prezydenta miasta ma obywatel polski, obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim oraz obywatel Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy.
Dodatkowe warunki czynnego prawa wyborczego to:
- niepozbawienie praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
- niepozbawienie praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
- brak ubezwłasnowolnienia prawomocnym orzeczeniem sądu.
Wynika to z art. 10 § 1 pkt 3 i 4 oraz § 2 Kodeksu wyborczego.
Zasady te dotyczą również prawa udziału w głosowaniu w wyborach do rady dzielnicy m.st. Warszawy.
Zatem obywatele ww. państw niebędący obywatelami polskimi nie mogą głosować w wyborach do rady powiatu i sejmiku województwa.
Natomiast bierne prawo wyborcze (prawo do bycia wybranym, prawo wybieralności) w wyborach samorządowych na podstawie art. 11 § 1 ust. 5-6 Kodeksu wyborczego mają:
- w wyborach do organów stanowiących (rady gmin, powiatów, sejmiki wojewódzkie) jednostek samorządu terytorialnego – osoba mająca prawo wybierania tych organów;
- w wyborach wójta – obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym że kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.
Zatem obywatele ww. państw niebędący obywatelami polskimi mogą być wybrani jedynie na radnego rady gminy.
Państwowa Komisja Wyborcza informuje, że kandydat na radnego nie musi stale zamieszkiwać na obszarze okręgu wyborczego, w którym kandyduje.
Prawa do bycia wybranym nie ma osoba:
⎯ skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Osoba, wobec której zapadł taki wyrok, nie ma biernego prawa wyborczego, tj. nie może kandydować w wyborach do rady gminy w okresie, w którym jest wpisana do ewidencji Krajowego Rejestru Karnego.
⎯ pozbawiona prawa wybieralności odpowiednio w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem albo w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (art. 11 § 1 pkt 5, § 2 pkt 1 i § 3 Kodeksu wyborczego).
Powyższe zasady dotyczą również prawa wybieralności w wyborach do rady dzielnicy m.st. Warszawy.
PKW wyraźnie zaznacza, że Obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi oraz obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej nie mają biernego prawa wyborczego w wyborach do rady powiatu i sejmiku województwa oraz wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Ujęcie w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców – jak to zrobić
Państwowa Komisja Wyborcza informuje, że ujęcie w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców obywatela Unii Europejskiej niebędącego obywatelem polskim oraz obywatela Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej następuje na wniosek wyborcy złożony w urzędzie gminy właściwym ze względu na jego miejsce stałego zamieszkania. We wniosku podaje się:
⎯ nazwisko i imiona,
⎯ obywatelstwo,
⎯ numer paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość wnioskodawcy,
⎯ numer PESEL,
⎯ oświadczenie co do adresu stałego zamieszkania.
Wyborca we wniosku może zamieścić adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego oraz informację, że wyraża zgodę na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych.
Jeżeli w chwili złożenia wniosku wyborca nie ma nadanego numeru PESEL, w celu jego nadania we wniosku podaje dodatkowo:
- płeć,
- status cudzoziemca, tj. UE – w przypadku obywatela Unii Europejskiej lub NUE – w przypadku obywatela Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
oraz, jeżeli dane te są dostępne:
- imiona i nazwiska rodowe rodziców,
- numery PESEL rodziców, jeżeli zostały im nadane,
- datę urodzenia,
- miejsce urodzenia,
- stan cywilny,
- oznaczenie aktu urodzenia i urzędu stanu cywilnego, w którym został on sporządzony,
- imię i nazwisko rodowe oraz numer PESEL małżonka, jeżeli został mu nadany,
- w zależności od okoliczności datę zawarcia związku małżeńskiego, oznaczenie aktu małżeństwa i urzędu stanu cywilnego, w którym został on sporządzony, datę rozwiązania związku małżeńskiego, sygnaturę akt i oznaczenie sądu, który rozwiązał małżeństwo, sygnaturę akt i oznaczenie sądu, który ustalił nieistnienie małżeństwa, sygnaturę akt i oznaczenie sądu, który unieważnił małżeństwo, datę zgonu małżonka albo datę znalezienia jego zwłok, oznaczenie jego aktu zgonu i urzędu stanu cywilnego, w którym ten akt został sporządzony.
Wniosek może zostać złożony na piśmie w postaci:
1) papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem;
2) elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi na stronie gov.pl.
Dokumenty niesporządzone w języku polskim są składane wraz z tłumaczeniem na język polski dokonanym przez tłumacza przysięgłego. Dotyczy to również innych dokumentów składanych przez obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
Przepisy nie wskazują terminu, do którego najpóźniej wniosek o ujęcie w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców musi zostać złożony, aby wyborca mógł wziąć udział w wyborach. PKW wskazuje jednak, że należy mieć na uwadze, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) ma 5 dni na rozpatrzenie wniosku.
Wójt, burmistrz albo prezydent miasta przed wydaniem decyzji o ujęciu wyborcy w stałym obwodzie głosowania musi sprawdzić, czy wnioskodawca stale zamieszkuje pod adresem wskazanym we wniosku.
Wybory samorządowe 2024. Warunki udziału w głosowaniu
PKW informuje, że głosowanie w wyborach samorządowych (do rad gmin oraz w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast) odbywa się wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wyborcy głosują w obwodzie głosowania właściwym dla miejsca ich stałego zamieszkania (ujęcia w stałym obwodzie w głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców), za wyjątkiem osób przebywających w szpitalach, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych.
Głosowanie w miejscu stałego zamieszkania
Wyborca ujęty w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców na własny wniosek, będzie w spisie wyborców w obwodzie głosowania właściwym dla adresu, pod którym ujęty jest w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców.
Głosowanie poza miejscem stałego zamieszkania
Wyborcy, którzy będą przebywać w dniu wyborów w szpitalach, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych usytuowanych na terenie województwa, na obszarze którego znajduje się gmina, w której ujęci są w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców zostaną wpisani do spisów wyborców sporządzonych dla obwodów głosowania utworzonych w tych jednostkach i będą mogli głosować w tych obwodach.
Wyborcy stale zamieszkali w m.st. Warszawie, którzy będą przebywali w wyżej wymienionej jednostce usytuowanej:
- na obszarze dzielnicy, w której ujęci są w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców – otrzymają karty do głosowania w wyborach do rady tej dzielnicy, Rady m.st. Warszawy oraz wyborach Prezydenta m.st. Warszawy,
- na obszarze innej dzielnicy, niż dzielnica, w której ujęci są w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców – otrzymają karty do głosowania w wyborach do Rady m.st. Warszawy oraz wyborach Prezydenta m.st. Warszawy.
Wyborcy wpisani do spisu wyborców w wyżej wymienionych jednostkach zostaną z urzędu skreśleni ze spisu w miejscu stałego zamieszkania.
W dniu wyborów obwodowe komisje wyborcze dopisują do spisu wyborców jedynie tych wyborców, którzy:
- zostali pominięci w spisie wyborców, jeżeli urząd gminy potwierdzi, że pominięcie w spisie jest wynikiem omyłki,
- zostali skreśleni ze spisu wyborców dla danego obwodu głosowania w związku z wpisaniem do spisu wyborców w szpitalu, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym lub areszcie śledczym, jeżeli udokumentują, że opuścili tę placówkę przed dniem wyborów;
- chcą głosować w obwodzie utworzonym w szpitalu, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym lub areszcie śledczym, a przybyli do tej jednostki przed dniem wyborów.
oprac. Paweł Huczko