Wyniki wyborów do Sejmu poznamy najwcześniej we wtorek 17 października. Od tego, ile poszczególne ugrupowania polityczne zdobędą mandatów poselskich będzie zależało, kto otrzyma od prezydenta misję formowania nowego rządu. Sposób powoływania Rady Ministrów określają przepisy Konstytucji. Jak będzie tworzony rząd? Czy w razie fiaska prób powołania gabinetu odbędą się kolejne wybory?
- Prezydent powołuje rząd
- Sejm wybiera rząd
- Prezydent powołuje rząd po raz drugi
- Prezydent rozwiązuje Sejm i zarządza wybory
Wyniki wyborów po przeliczeniu głosów oddanych w 31,66 proc. lokali wyborczych przedstawiają się następująco:
- Prawo i Sprawiedliwość – 39,94 proc.
- Koalicja Obywatelska – 26,46 proc.
- Trzecia Droga – 14,14 proc.
- Nowa Lewica – 8,03 proc.
- Konfederacja – 7,4 proc.
Liczenie głosów wciąż trwa (stan na godz. 12:00 w poniedziałek 16 października), a szefowa Krajowego Biura Wyborczego Magdalena Pietrzak zapytana przez dziennikarzy w poniedziałkowe przedpołudnie, czy zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami we wtorek uda się podać oficjalne wyniki wyborów, odpowiedziała: „Na to cały czas liczymy”. Dopiero po ogłoszeniu wyników wyborów będzie wiadomo, jak wygląda układ sił w nowym Sejmie. To będzie podstawa do decyzji odpowiednich organów dotyczących formowania nowego rządu.
Prezydent powołuje rząd
Konstytucja przewiduje, że po ustaleniu wyniku wyborów prezydent ma obowiązek desygnować prezesa Rady Ministrów. Desygnowany w ten sposób premier proponuje następnie skład gabinetu. Konsultacje na temat powołania rządu mogą trwać maksymalnie dwa tygodnie od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji. W tym terminie prezydent musi powołać prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady. Nominacje nabierają mocy prawnej z chwilą, gdy prezydent odbierze przysięgę od członków nowo powołanego rządu.
Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec Prezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:
„Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów, ministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem”.
Przysięga może być złożona z dodaniem zdania „Tak mi dopomóż Bóg”.
Nowo powołany premier w ciągu kolejnych dwóch tygodni ma obowiązek przedstawić Sejmowi program działania rządu z wnioskiem o udzielenie nowej Radzie Ministrów wotum zaufania. Takie wystąpienie premiera określa się zwyczajowo (nie jest to termin prawny) mianem exposé.
Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Sejm wybiera rząd
Co jednak stanie się, jeśli do powołania rządu nie dojdzie w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu, lub – w przypadku, gdy rząd zostanie przez prezydenta powołany – Sejm nie udzieli nowemu gabinetowi wotum zaufania? Przepisy Konstytucji stanowią, że w takiej sytuacji inicjatywę formowania rządu przejmuje Sejm.
W ciągu kolejnych 14 dni Sejm może wybrać nowego premiera oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Tak wybraną Radę Ministrów powołuje prezydent i odbiera przysięgę od jej członków.
Prezydent powołuje rząd po raz drugi
Konstytucja przewiduje kolejny etap procedury formowania rządu – w przypadku, gdy Sejmowi nie uda się dokonać wyboru składu gabinetu w określonym przepisami terminie. Wówczas powołaniem rządu ponownie zajmie się prezydent.
Prezydent w ciągu kolejnym 14 dni powołuje prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Następnie Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta udziela jej wotum zaufania, a przepisy Konstytucji nie przewidują exposé premiera. Na tym etapie formowania rządu do udzielenia wotum zaufania rządowi wystarczy zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Prezydent rozwiązuje Sejm i zarządza wybory
W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie wskazanym powyżej, prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory. Z przepisów Konstytucji wynika, że rozwiązanie Sejmu i rozpisanie nowych wyborów jest w takiej sytuacji obowiązkiem prezydenta.