Protest wyborczy to forma społecznego audytu, kontroli wyborów. Jego celem jest gwarancja niezależnego przebiegu tego procesu. Każdy wyborca, który jest świadkiem nieprawidłowości może to zgłosić w sądzie.
Organem odpowiedzialnym za przyjmowanie wniosków dotyczących ważności wyborów lub wyboru posła do Parlamentu Europejskiego jest Sąd Najwyższy. Zgodnie z art. 136 Ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego, protest wnosi się na piśmie do Sądu Najwyższego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Powodami zgłoszenia protestu wyborczego są:
- przestępstwo przeciwko wyborom, określone w rozdziale XXXI Kodeksu karnego-Przestępstwa przeciwko wyborom i referendom, mającego wpływ na przebieg głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników wyborów
- naruszenie przepisów Ordynacji wyborczej dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów
Przykładowo zabronione są wszelkie czynności utrudniające głosowanie czy ustalanie wyników wyborów. Kodeks karny penalizuje również czyny zmierzające do fałszowania wyborów np. uszkodzenie protokołów lub innych dokumentów wyborczych. Zabronione jest również przyjmowanie korzyści w zamian za głosowanie w określony sposób oraz zmuszanie do głosowania.
Rozstrzygnięcie sądu
Protesty rozpatruje i rozstrzyga o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru posła do Parlamentu Europejskiego Sąd Najwyższy, w drodze uchwały. Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty.
Sąd Najwyższy rozpatruje protest w składzie 3 sędziów w postępowaniu nieprocesowym i wydaje, w formie postanowienia, opinię w sprawie protestu. Jednocześnie ocenia czy przestępstwo przeciwko wyborom lub naruszenie przepisów niniejszej ustawy miało wpływ na wynik wyborów.
Podejmując uchwałę o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru posła do Parlamentu Europejskiego, postanawia o przeprowadzeniu wyborów ponownych lub o podjęciu niektórych czynności wyborczych, wskazując czynność, od której należy ponowić postępowanie wyborcze.
Zobacz również: Wybory parlamentarne
Podstawa prawna: art.134-137 Ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego