Za pracę w komisjach wyborczych ich członkom należą się dni wolne a także diety. Sprawdźmy ile dni wolnych przysługuje i jakie kwoty diet obowiązują w wyborach w 2023 roku. Czy mają do nich również prawo mężowie zaufania i obserwatorzy społeczni?
Dni wolne od pracy dla członków komisji wyborczych i mężów zaufania
W myśl art. 154 § 4 Kodeksu wyborczego, członkowi obwodowej lub terytorialnej komisji wyborczej w związku z wykonywaniem zadań przysługuje:
1) zwolnienie od pracy na dzień głosowania oraz liczenia głosów, a także na dzień następujący po dniu, w którym zakończono liczenie głosów, z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy,
2) do 5 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Zatem, w przypadku najbliższych wyborów, które odbywają się w niedzielę 15 października 2023 r. – jeżeli zakończono liczenie głosów po północy (czyli 16 października), to członkowie komisji mają prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem wszelkich praw pracowniczych – w tym prawa do wynagrodzenia – w dniach 16 i 17 października.
Ponadto członkowie komisji wyborczych mają prawo do kolejnych 5 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy – ale z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Te dodatkowe 5 dni mogą być np. spożytkowane na szkolenia w zakresie obowiązków komisji wyborczych lub inne – dowolne -cele.
Obowiązkiem członka obwodowej lub terytorialnej komisji wyborczej - w razie zamiaru skorzystania ze zwolnienia od pracy, o którym mowa art. 154 § 4 Kodeksu wyborczego – jest:
- poinformowanie pisemnie swojego pracodawcy (co najmniej na 3 dni przed przewidywanym terminem nieobecności w pracy) o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, a następnie
- nie później niż następnego dnia po upływie okresu nieobecności w pracy, dostarczenie pracodawcy zaświadczenia usprawiedliwiającego nieobecność w pracy wykonywaniem zadań komisji.
Takie zaświadczenia – wystawione imiennie dla członka komisji wyborczej – wskazujące podstawę prawną zwolnienia od pracy oraz przyczynę i czas nieobecności w pracy, opatrzone pieczęcią obwodowej lub terytorialnej komisji wyborczej ma obowiązek podpisać przewodniczący danej komisji, a dla przewodniczącego komisji – jego zastępca.
Prawo do zwolnienia od pracy mają także mężowie zaufania wyznaczeni do komisji wyborczych przez pełnomocników komitetów wyborczych. Na podstawie art. 103ba Kodeksu wyborczego mężowi zaufania w związku z wykonywaniem zadań przysługuje zwolnienie od pracy na dzień głosowania oraz liczenia głosów, a także na dzień następujący po dniu, w którym zakończono liczenie głosów, z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy.
Mężowie zaufania w razie zamiaru skorzystania z tego zwolnienia od pracy, mają obowiązek, co najmniej na 3 dni przed przewidywanym terminem nieobecności w pracy, uprzedzić, w formie pisemnej, pracodawcę o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, a następnie, nie później niż następnego dnia po upływie okresu nieobecności w pracy, dostarczyć pracodawcy zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność w pracy wykonywaniem zadań męża zaufania. Takie zaświadczenia również ma obowiązek wystawić, opieczętować i podpisać przewodniczący danej komisji.
Warto zauważyć, że obserwatorzy społeczni wyznaczeni do komisji wyborczych przez stowarzyszenia i fundacje w trybie art. 103c Kodeksu wyborczego nie mają prawa do dni wolnych od pracy ani diet.
Diety członków komisji wyborczych i mężów zaufania
Na podstawie art. 154 § 1-3a Kodeksu wyborczego, członkom komisji wyborczych przysługują:
1) diety oraz zwrot kosztów podróży i noclegów;
2) zryczałtowane diety za czas związany z wykonywaniem zadań członka komisji w przypadku członków okręgowych, rejonowych i terytorialnych komisji wyborczych oraz za czas związany z przeprowadzeniem głosowania oraz ustaleniem wyników głosowania w przypadku członków obwodowych komisji wyborczych.
W przypadku gdy członek okręgowej, rejonowej lub terytorialnej komisji wyborczej nie brał udziału we wszystkich posiedzeniach komisji, przysługująca mu dieta ulega obniżeniu proporcjonalnie do liczby posiedzeń komisji, w których nie brał udziału.
Członkom Państwowej Komisji Wyborczej, a także przewodniczącym okręgowych, rejonowych i terytorialnych komisji wyborczych, którzy pełnią funkcje z urzędu jako komisarze wyborczy, nie przysługują zryczałtowane diety.
Na podstawie uchwały Nr 29/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z 2 sierpnia 2023 r. członkom okręgowych, rejonowych i obwodowych komisji wyborczych w obwodach głosowania utworzonych w kraju i na polskich statkach morskich, przysługuje zryczałtowana dieta za czas związany z wykonywaniem zadań członka komisji (w tym za udział w pracach i szkoleniach obwodowych komisji wyborczych oraz za czas związany z przeprowadzeniem głosowania oraz ustaleniem wyników głosowania) w następującej wysokości:
1) dla członków okręgowych komisji wyborczych:
a) w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – 1 600 zł,
b) w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – 1 000 zł,
c) w wyborach do Parlamentu Europejskiego – 1 400 zł;
2) dla członków rejonowych komisji wyborczych – 1 000 zł;
3) dla przewodniczących obwodowych komisji wyborczych:
a) w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – 800 zł,
b) w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i w wyborach do Parlamentu Europejskiego – 700 zł;
4) dla zastępców przewodniczących obwodowych komisji wyborczych:
a) w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – 700 zł,
b) w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i w wyborach do Parlamentu Europejskiego – 600 zł;
5) dla członków obwodowych komisji wyborczych:
a) w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – 600 zł,
b) w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i w wyborach do Parlamentu Europejskiego – 500 zł
Zatem za udział w pracach i szkoleniach obwodowych komisji wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, członkom tych komisji przysługuje dieta. Przewodniczący komisji otrzymają 800 zł, zastępcy przewodniczącego 700 zł, a członkowie komisji 600 złotych.
Są to kwoty netto, bowiem na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17) ustawy o PIT diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 3000 zł – są zwolnione z podatku dochodowego.
Podstawą wypłaty i ustalenia wysokości zryczałtowanej diety jest pisemne potwierdzenie udziału w ww. czynnościach komisji wyborczej, wystawione przez przewodniczącego albo, z jego upoważnienia, przez zastępcę przewodniczącego właściwej komisji.
Ponadto członkom komisji, w związku z wykonywaniem zadań, przysługuje zwrot kosztów przejazdów lub dojazdu środkami komunikacji publicznej.
Mężowi zaufania wyznaczonemu do obwodowej komisji wyborczej przysługuje dieta w wysokości 40% zryczałtowanej diety członków obwodowych komisji wyborczych, czyli obecnie 240 zł. W przypadku mężów zaufania dieta wypłacana jest wyłącznie, którzy obserwowali głosowanie przez co najmniej 5 godzin i obserwowali cały przebieg ustalania wyników głosowania do momentu podpisania protokołu głosowania. Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej prowadzi ewidencję czasu przebywania mężów zaufania w lokalu wyborczym oraz wydaje zaświadczenie, którego wzór w drodze uchwały określa Państwowa Komisja Wyborcza, mężom zaufania, którzy spełnili ww. warunki.
Wyżej wskazane należności (w szczególności zryczałtowane diety) dla członków komisji wyborczych wypłacają:
1) członkom Państwowej Komisji Wyborczej – Szef Krajowego Biura Wyborczego;
2) członkom okręgowych i rejonowych komisji wyborczych – dyrektor właściwej miejscowo delegatury Krajowego Biura Wyborczego;
3) członkom obwodowych komisji wyborczych – właściwy wójt (burmistrz, prezydent miasta) albo konsul, z zastrzeżeniem pkt 4;
4) członkom obwodowych komisji wyborczych na polskich statkach morskich – dyrektor delegatury Krajowego Biura Wyborczego w Warszawie, za pośrednictwem kapitana statku.
Podstawa prawna:
- ustawa z 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (tekst jednolity: Dz. U. rok 2022 poz. 1277 – ostatnia zmiana: Dz.U. z 2023 r., poz. 497);
- uchwała Nr 29/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z 2 sierpnia 2023 r..