W niniejszym artykule będzie mowa o możliwości świadczenia pracy przez osoby wykonujące karę pozbawienia wolności. Pokrótce opiszę o zasadach wynagrodzenia takich pracowników i zasadach przyznawania pracy.
- Zgoda na zatrudnienie
- Formy zatrudnienia skazanego
- Kogo przede wszystkim kieruje się do pracy?
- Czy praca więźniów jest odpłatna?
- Czy skazanemu przysługują dni wolne od pracy?
- Wynagrodzenie za pracę osadzonego
Zgoda na zatrudnienie
Zacznijmy może od tego, że aby zostać zatrudnionym, wymagana jest do tego zgoda dyrektora zakładu karnego, w którym skazany odbywa karę. Oczywiście zgoda ta może zostać w każdej chwili uchylona, stosownie do zmiany okoliczności (np. gdy skazany nie przestrzega warunków zatrudnienia). Ponadto, przed podjęciem pracy, lekarz musi stwierdzić brak przeciwskazań zdrowotnych u skazanego do świadczenia przez niego pracy.
Formy zatrudnienia skazanego
Jeśli chodzi o formy zatrudnienia, to skazany może mieć umowę o pracę, umowę zlecenia, umowę o dzieło albo może mieć wydane tzw. skierowanie do pracy. W tym ostatnim przypadku, w stosunku do skazanych nie stosuje się przepisów prawa pracy, z wyjątkiem przepisów dotyczących czasu pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Wynika to z faktu, że skierowanie osadzonego do pracy jest jego obowiązkiem i ma charakter penalny.
„Stosunek prawny między skazanym a przedsiębiorstwem, do którego go skierowano, nie jest stosunkiem pracy, bowiem nie spełnia wymogów dobrowolności nawiązania i akceptowania przez pracownika istotnych składników stosunku (essentialia negotii). Skazany nie może się sprzeciwić skierowaniu go do pracy, bo ma obowiązek wykonywania pracy” (Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, red. Lachowski, 2016, wyd. 2)
Kogo przede wszystkim kieruje się do pracy?
Pracę zapewnia się przede wszystkim skazanym zobowiązanym do świadczeń alimentacyjnych, a także mającym szczególnie trudną sytuację materialną, osobistą lub rodzinną. Przy kierowaniu do pracy uwzględnia się w miarę możliwości zawód, wykształcenie, zainteresowania i potrzeby osobiste skazanego.
Jeżeli skazanego zatrudnia się na podstawie skierowania do pracy, zatrudnienie przy pracach szkodliwych dla zdrowia wymaga jego pisemnej zgody. Jak każdy pracownik, musi on zostać przeszkolony przez rozpoczęciem pracy oraz poinstruowany co do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Warto też wiedzieć, że osoby skazane na karę dożywotniego pozbawienia wolności odbywający karę w zakładzie karnym typu zamkniętego mogą wykonywać pracę wyłącznie na terenie zakładu karnego.
Czy praca więźniów jest odpłatna?
Zasadniczo praca jest odpłatna – wynagrodzenie jest ustalane z dyrektorem zakładu karnego. Wypłaca się je proporcjonalnie do ilości czasu pracy, natomiast jeśli skazany jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, to ustala się kwotę wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Praca skazanego nie jest odpłatna w kilku przypadkach. Na przykład gdy jest świadczona w ramach prac porządkowych na rzecz zakładu karnego lub na cele społeczne - w obu przypadkach w wymiarze nieprzekraczającym 90 godzin miesięcznie. Powyżej wspomnianych 90 godzin jest możliwe świadczenie nieodpłatnej pracy przez skazanego, ale już na jego wniosek. Dzięki pracy, osadzonym inaczej mijają dni, dlatego wielu z nich chętnie korzysta z takiej możliwości, by móc praktycznym zajęciem wypełnić swój dzień. Za wykonywane prace nieodpłatnie mogą być skazanym przyznawane nagrody.
Czy skazanemu przysługują dni wolne od pracy?
Skazanemu przysługują oczywiście dni wolne od pracy – jest to w zależności od podstawy zatrudnienia 14 lub 18 dni. Wówczas osadzony korzysta z dodatkowego lub dłuższego widzenia, dłuższych spacerów, czy też pierwszeństwa lub częstszego udziału w zajęciach kulturalno-oświatowych i z zakresu kultury fizycznej oraz sportu.
Wynagrodzenie za pracę osadzonego
Warto mieć na uwadze, że nie jest tak, że całość wynagrodzenia jest przekazywana osadzonemu. Z jego wynagrodzenia potrąca się 7% kwoty Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej oraz aż 51% na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy. Trzeba też odliczyć zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Czas świadczenia pracy wlicza się osadzonym do okresów składkowych, jeśli chodzi o przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.
Adwokat Pamela Opoczka