Kara pozbawienia wolności to gatunkowo najcięższa kara jaką przewiduje polskie prawo karne, z uwagi na jej izolacyjny charakter. Podstawowe kwestie związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności zostały uregulowane w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego. Wykonanie kary pozbawienia wolności powinno nastąpić niezwłocznie po uprawomocnieniu się orzeczenia skazującego, jednak istnieją sposoby by wykonanie kary odroczyć. W jakich sytuacjach skazany może zwrócić się do sądu z prośbą o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności?
Należy zaznaczyć, że odroczenie dotyczyć może tylko kary pozbawienia wolności, w tym kary zastępczej za grzywnę, ale nie kary aresztu, w tym zastępczej kary aresztu za grzywnę – postanowienie SA w Krakowie z 26.8.2008 r. (II AKzw 694/08),
Kiedy sąd musi odroczyć wykonanie kary?
Zgodnie z art. 150 k.k.w. sąd ma obowiązek odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej skazanego lub innej ciężkiej choroby, na którą zapadł skazany, a która uniemożliwia wykonanie tej kary. Za ciężką chorobę należy uznać taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Aby uznać, że wskazana okoliczność zachodzi konieczne jest pozyskanie opinii biegłego.
W opisywanym wypadku wykonanie kary pozbawienia wolności odracza się do czasu ustania przeszkody.
Kiedy sąd może odroczyć wykonanie kary?
Jak stanowi art. 151 k.k.w. sąd ma prawo odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w następujących przypadkach:
- jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki;
- jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów.
W pierwszym przypadku sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do jednego roku. W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka. Jeżeli chodzi o pojęcie ,,zbyt ciężkich skutków'' – przyczyną odroczenia kary na tej podstawie może być np. pozostawanie jedynym żywicielem rodziny, konieczność wykonania pilnych prac rolnych, a nawet brak możliwości kontynuowania nauki (zob. postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 13.10.2004 r. II AKzw 837/04).
W drugim z przypadków sąd ma prawo odroczenia wykonania kary na okres do jednego roku. Należy jednak zaznaczyć, że nie ma możliwości zastosowania odroczenia kary w stosunku do:
- skazanych za przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groby jej użycia (np. pobicie, rozbój);
- recydywistów;
- osób, które zgodnie z art. 65 Kodeksu karnego, z popełnienia przestępstwa uczyniły sobie stałe źródło dochodu lub popełniły przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym;
- skazanych za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego (np. zgwałcenie, pedofilia, kazirodztwo) popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.
Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednak łączny okres odroczenia nie może przekroczyć powyżej wskazanych okresów. Okres odroczenia biegnie od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym przedmiocie.
Obowiązki skazanego
Warto zaznaczyć, że sąd odraczając wykonanie kary, może zobowiązać skazanego do podjęcia określonych działań. Sąd może nakazać skazanemu podjęcie starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszanie się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddanie się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych. W czasie odroczenia sąd może kontrolować (w drodze wywiadu środowiskowego) czy skazany wywiązuje się z nałożonych nań obowiązków.
Odwołanie odroczenia
Decyzja o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności nie jest ostateczna – sąd może odwołać odroczenie w razie ustania przyczyny, dla której zostało udzielone, lub w wypadku, gdy skazany nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało udzielone, albo rażąco narusza porządek prawny, jak również z powodu niewykonywania obowiązków, o których mowa powyżej.
Na decyzję sądu w przedmiocie udzielenia odroczenia jak również i cofnięcia odroczenia można złożyć zażalenie.
Przed odwołaniem decyzji o odroczeniu przez sąd, kurator sądowy udziela skazanemu upomnienia. Z ważnych powodów można od tego obowiązku odstąpić.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 652) z późn. zm.)