Rodzaje kar pozbawienia wolności znane polskiemu prawu karnemu
W polskim prawie karnym występują trzy rodzaje kary pozbawienia wolności:
1. kara pozbawienia wolności występuje jako kara trwająca od 1 miesiąca do maksymalnie 15 lat (piętnastoletnia maksymalna granica nie może zostać przekroczona nawet przy stosowaniu nadzwyczajnego obostrzenia kary),
2. jako kara 25 lat pozbawienia wolności,
3. jako kara dożywotniego pozbawienia wolności.
Zasady wymierzania kar pozbawienia wolności
Karę pozbawianie wolności wymierza się w pełnych miesiącach i latach. Czas jej odbywania liczy się zawsze zgodnie z czasem kalendarzowym oraz zgodnie z zasadą od chwili do chwili. Zgodnie z art. 168 kodeksu karnego wykonawczego jeżeli termin zwolnienia skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności przypada na dzień wolny od pracy, zwolnienie musi nastąpić w dzień poprzedzający pierwotny termin zwolnienia.
Omawiając instytucję kary pozbawienia wolności nie sposób zapomnieć o dwóch istotnych zasadach, a mianowicie zasadzie ultima ratio kary pozbawienia wolności oraz zasadzie in dubio pro libertata.
Pierwsza reguła ma zastosowanie w przypadku kiedy przepis prawa karnego przy konkretnym przestępstwie daje sądowi możliwość wyboru rodzaju kary (np. w przypadku jazdy samochodem pod wpływem alkoholu możliwe jest orzeczenie kary grzywny, kary ograniczenia wolności albo kary pozbawienia wolności do lat dwóch). Zgodnie z art. 58§1 kodeksu karnego jeżeli ustawa daje możliwość wyboru kar sąd orzeka karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania tylko wtedy gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.
Zwolennicy drugiej z wymienionych zasad (nie jest ona wprost wyartykułowana z przepisach) uważają, że w razie wątpliwości jaka rodzaj kary lub środka karnego najlepiej spełni swoje cele sąd powinien wymierzyć karę łagodniejszego rodzaju.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Cele jakie osiągnąć ma wymierzanie kary pozbawienia wolności
Zgodnie z art. 67 kodeksu karnego wykonawczego, wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. Z powyższego wynika, że wykonywanie kary ma oddziaływać przede wszystkim na osobę samego skazanego. Głównym celem jest resocjalizacja skazanego mająca zapobiec jego powrotowi do przestępstwa. Pożądanym jest także, by po odbyciu kary w skazanym powstało przeświadczenie, że każde naruszenie prawa spowoduje szybką reakcję państwa, którego instytucje stoją na straży porządku prawnego.
Należy pamiętać, że obowiązkiem państwa jest jedynie stworzenie warunków, w których skazany będzie miał szansę na resocjalizację.
Choć zgodnie z art. 67 kodeksu karnego wykonawczego wśród celów jakie ma osiągnąć wykonywanie kary pozbawienia wolności zdecydowane pierwszeństwo należy do celów indywidualno-prewencyjnych, nie można zapomnieć o ogólnoprewencyjnych celach omawianej sankcji karnej. Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lutego 1995 r. stwierdził, że Ustalenie poprawności zachowania skazanego w okresie odbywania kary pozbawienia wolności nie może być uznane za wystarczające dla podjęcia decyzji o warunkowym przedterminowym zwolnieniu, gdyż dodatkowo sąd penitencjarny musi ustalić, czy dotychczas wykonana kara zaspokaja społeczne poczucie sprawiedliwości i spełnia cel ogólnoprewencyjny.
Zobacz serwis: Więziennictwo
Do osiągnięcia omawianych celów kary prowadzić ma zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych. W oddziaływaniu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym.