Katalog obowiązków skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności
Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego nakładają na skazanego przede wszystkim obowiązek przestrzegania określonych zasad i trybu wykonywania kary, ustalonego w zakładzie karnym porządku oraz wykonywania poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych. Artykuł 116 Kodeksu karnego wykonawczego przedstawia przykładową listę obowiązków skazanego. Zgodnie z przedstawioną regulacją skazany ma obowiązek przestrzegania przepisów dotyczących:
1. poprawnego zachowania się;
2. przestrzegania higieny osobistej i czystości pomieszczeń, w których przebywa;
3. poddania się - niezależnie od obowiązków określonych w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych, wenerycznych i gruźlicy, alkoholizmu i narkomanii - przewidzianych przepisami badaniom, leczeniu, zabiegom lekarskim, sanitarnym oraz rehabilitacji. Skazany, co do którego sędzia penitencjarny zarządził przeprowadzenie badań psychologicznych lub psychiatrycznych, dodatkowo - udzielania osobom prowadzącym badania informacji o stanie zdrowia, przebytych chorobach i urazach oraz warunkach, w jakich się wychowywał, oraz wykonywania zleconych przez psychiatrę lub psychologa czynności niezbędnych dla potrzeb badania;
4. wykonywania pracy, jeżeli przepisy szczególne, także wynikające z prawa międzynarodowego, nie przewidują zwolnienia od tego obowiązku, oraz wykonywania prac porządkowych w obrębie zakładu karnego;
5. dbałości o mienie zakładu karnego oraz instytucji lub podmiotu gospodarczego, w którym jest zatrudniony;
6. poddania się czynnościom mającym na celu identyfikację osoby.
Zasadą jest, że skazany ma obowiązek stosowania się do poleceń przełożonych oraz innych osób uprawnionych. Zgodnie z art. 72§2 Kodeksu karnego wykonawczego przełożonymi osoby skazanej są funkcjonariusze i pracownicy zakładu karnego, w którym skazany przebywa, a także osoby kierujące jego pracą lub innymi zajęciami.
Skazany musi być także świadomy tego, że w każdej chwili zarówno on jak i pomieszczenia, w których przebywa mogą być poddane kontroli. Obowiązek skazanego w tym zakresie polega na konieczności poddania się wskazanym czynnościom, a dokonywane są one zawsze w wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa. Z tych samych względów kontroli podlegają również cele i inne pomieszczenia, w których skazany przebywa, znajdujące się w nich przedmioty, a także przedmioty jemu dostarczane lub przekazywane przez niego innej osobie.
Kontrolę celi i innych pomieszczeń przeprowadza się podczas nieobecności skazanych.
Kontrola osobista polega na oględzinach ciała oraz sprawdzeniu odzieży, bielizny i obuwia, a także przedmiotów posiadanych przez skazanego. Oględziny ciała oraz sprawdzenie odzieży i obuwia przeprowadza się w pomieszczeniu, podczas nieobecności osób postronnych oraz osób odmiennej płci i dokonywane są za pośrednictwem osoby tej samej płci.
Kontrola może być przeprowadzona w każdym czasie. W razie konieczności dopuszczalne jest naruszenie plomb gwarancyjnych oraz uszkodzenie kontrolowanych przedmiotów w niezbędnym zakresie.
Względy zdrowotne, a także potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa skazanemu może uzasadniać monitorowanie zachowań osoby skazanej. Dzieje się tak choćby w wypadkach w których uznano, że istnieje niebezpieczeństwo targnięcia się na swoje życie przez skazanego.
Zobacz serwis: Więziennictwo
Katalog zachowań zabronionych osobą skazanym
Jednym z podstawowych obowiązków skazanego jest przestrzeganie bezwzględnych zakazów, które wymienia art. 116a Kodeksu karnego wykonawczego. Zgodnie z tym przepisem skazanemu nie wolno:
1. uczestniczyć w grupach organizowanych bez zgody lub wiedzy właściwego przełożonego;
2. posługiwać się wyrazami lub zwrotami wulgarnymi, obelżywymi albo gwarą przestępców;
3. uprawiać gier hazardowych;
4. spożywać alkoholu oraz używać środków odurzających lub substancji psychotropowych;
5. odmawiać przyjmowania posiłków dostarczanych przez administrację zakładu karnego w celu wymuszenia określonej decyzji lub postępowania, a także powodować u siebie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, jak również nakłaniać lub pomagać w dokonywaniu takich czynów;
6. wykonywać tatuaży i zezwalać na ich wykonywanie na sobie, jak również nakłaniać lub pomagać w dokonywaniu takich czynów;
7. porozumiewać się z osobami postronnymi oraz osadzonymi w innej celi, jeżeli naruszałoby to ustalony w zakładzie karnym porządek;
8. samowolnie zmieniać celę mieszkalną, miejsce wyznaczone do spania, stanowisko pracy i miejsce wykonywania zleconej czynności;
9. zmieniać wygląd zewnętrzny w sposób utrudniający identyfikację, w szczególności poprzez zgolenie lub zapuszczenie przez skazanego włosów, brody lub wąsów albo zmianę ich koloru, chyba że uzyska na to zgodę dyrektora zakładu karnego.
Przypomnieć należy także, że za zawinione naruszenie nakazów lub zakazów (przekroczenia) skazany podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Zobacz serwis: Kodeks karny