Społeczeństwo dostało w swe ręce konkretne narzędzia kontroli nad rozumianą w kategoriach ogólnych polityką karną państwa, oraz nad działalnością organów wykonujących orzeczenia wobec konkretnych osób. Współpraca organów postępowania wykonawczego ze społeczeństwem ma także pomagać w społecznej readaptacji skazanych.
Zasada uczestnictwa społeczeństwa w procesie wykonywaniu orzeczeń
Zgodnie z treścią art. 38 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego stowarzyszenia, fundacje, organizacje oraz instytucje, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania mogą współdziałać w wykonywaniu kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych przede wszystkim związanych z pozbawieniem wolności. Wskazane powyżej podmioty mogą w porozumieniu z dyrektorem zakładu karnego lub aresztu śledczego uczestniczyć w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, sportowej i religijnej w tych zakładach lub aresztach.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Przedstawiciele tych instytucji oraz osoby godne zaufania mogą uczestniczyć w radach oraz innych organach kolegialnych powołanych przez Prezesa Rady Ministrów i Ministra Sprawiedliwości lub podległe mu organy. Mogą także uczestniczyć w tego typu ciałach powołanych przez wojewodów, których zadaniem jest świadczenie pomocy skazanym ich rodzinom i koordynowanie współdziałania społeczeństwa z zakładami karnymi i aresztami śledczym.
Przedstawiciele ci oraz osoby godne zaufania mogą też uczestniczyć w społecznej kontroli nad wykonywaniem kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych. Przedstawiciele organów wykonawczych powinni ułatwiać taką kontrolę współdziałając w jej przeprowadzaniu.
Bardzo istotnym jest, że osadzony w zakładzie karnym odbywający karę pozbawienia wolności ma m.in. prawo komunikowania się z podmiotami, o których była może powyżej.
Rada Główna do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym oraz rady terenowe
W celu koordynowania współdziałania organów państwowych i przedstawicieli społeczeństwa w zapobieganiu przestępczości i wykonywaniu orzeczeń oraz w celu świadczenia pomocy w readaptacji społecznej, a także wykonywania kontroli społecznej i dokonywania oceny polityki penitencjarnej Prezes Rady Ministrów powołuje Radę Główną do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym.
Zobacz: Na czym polega postępowanie karne wykonawcze
W skład Rady Głównej wchodzą przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości oraz Ministrów: Sprawiedliwości, Pracy i Polityki Socjalnej, Zdrowia i Opieki Społecznej, Edukacji Narodowej, Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Obrony narodowej, a także Policji i Służby Więziennej. W skład Rady Głównej mogą wchodzić też przedstawiciele stowarzyszeń, fundacji organizacji i instytucji, o których wspomniano powyżej, a także członkowie związków zawodowych i samorządu zawodowego oraz przedstawiciele nauki, jeżeli ich obecność może się realnie przyczynić do osiągnięcia celów Rady Głównej.
Wojewoda w zależności do potrzeb może powołać terenowe rady do spraw społecznej readaptacji i pomocy skazanym. Szczegółowe zasady i tryb powoływania oraz działania zarówno Rady Głównej oraz rad terenowych określa w rozporządzeniu Prezes Rady Ministrów.
Instytucja osoby godnej zaufania
Instytucja osoby godnej zaufania nie była znana w poprzednio obowiązującym Kodeksie karnym wykonawczym. Jej wprowadzenia ma istotne znaczenie praktyczne. Skazany bowiem otrzymuje konkretną pomoc określonej osoby, która w efekcie może działać w sposób zbliżony do pełnomocnika. Pozwala także intensywnie włączyć się w proces pomocy skazanym określonym grupom społecznym i zawodowym, co może przynieść korzyści zarówno samym skazanym jak i osobom pomagającym. W grę wchodzić mogą studenci prawa czy resocjalizacji, którzy spełniają warunki ogólne odnoszące się do kandydatów na osoby godne zaufania.
Osobę godną zaufania ustanowić może sam skazany na piśmie. Osoba wskazana przez skazanego musi wyrazić na to zgodę. Ma ona prawny obowiązek działać na korzyść skazanego. Przedstawiciel skazanego może składać "wnioski, skargi i prośby" w trybie przewidzianym w art. 6 § 2. Kodeksu karnego wykonawczego. Skazany ma prawo kontaktowania się z ustanowioną przez siebie osobą godną zaufania.
Co bardzo ważne, prezes sądu, upoważniony sędzia, a w toku posiedzenia także sąd może na wniosek skazanego dopuścić do udziału w postępowaniu przed sądem przedstawiciela skazanego. Sąd może zawsze zadecydować o niedopuszczeniu do udziału w sprawie przedstawiciela skazanego, co następuje w drodze postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie.
Zobacz portal: Prawnik.pl