Sędzia penitencjarny
Jak było już stwierdzone nadzór penitencjarny należy do sędziego penitencjarnego. Będzie nim zawsze sędzia sądu okręgowego (penitencjarnego). Zgodnie z art. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości „w sprawie sposobu, zakresu trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego” z dnia 26 sierpnia 2003 r., nadzór penitencjarny sprawuje sędzia penitencjarny sądu okręgowego, w którego okręgu wykonywane są konkretne kary lub środki.
Zadania i funkcje
Nadzór penitencjarny zgodnie z art. 32 Kodeksu karnego wykonawczego polegać ma na pieczy nad legalnością oraz prawidłowością wykonywania kar pozbawienia wolności, kary aresztu, tymczasowego aresztowania, zatrzymania oraz środków zapobiegawczych związanych z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym, a także kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności.
Zobacz również serwis: Więziennictwo
Sędzia penitencjarny wydaje zarządzenia w kwestiach niewymagających postanowienia sądu penitencjarnego (art. 18 § 3 Kodeksu karnego wykonawczego) oraz wykonuje czynności z zakresu nadzoru penitencjarnego (art. 32-35 Kodeksu karnego wykonawczego).
Sędzia penitencjarny wizytuje zakłady karne, areszty śledcze oraz inne miejsca, w których przebywają osoby pozbawione wolności. Ma on prawo wstępu w każdym czasie, bez ograniczeń, do tych zakładów, aresztów i miejsc oraz poruszania się po ich terenie, przeglądania dokumentów i żądania wyjaśnień od administracji tych jednostek.
Omawiany organ postępowania wykonawczego ma prawo przeprowadzania podczas nieobecności innych osób rozmów z osobami pozbawionymi wolności oraz badania ich wniosków, skarg i próśb.
Sędzia penitencjarny uchyla sprzeczną z prawem decyzję dyrektora zakładu karnego, aresztu śledczego, dyrektora okręgowego i Dyrektora Generalnego Służby Więziennej lub osoby kierującej innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego oraz Komisji Penitencjarnej, sądowego kuratora zawodowego. Do uchylenia konkretnej decyzji niezbędnym jest by dotyczyła ona osoby pozbawionej wolności.
Zobacz również: Czym zajmuje się komisja penitencjarna?
Na decyzje sędziego skazanemu, a także organom wskazanym powyżej przysługuje skarga do sądu penitencjarnego, w którego okręgu wydano decyzje.