Areszt w postępowaniu sądowym
Generalna reguła stosowania tymczasowego aresztowania wyrażona w art. 263 § 3 Kodeksu postępowania karnego stanowi, iż łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania – od postępowania przygotowawczego do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.
W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie do okresów, o których mowa w § 2 i 3, zalicza się okres odbywania przez tymczasowo aresztowanego kary pozbawienia wolności.
Od wskazanej reguły jest jednak wyjątek. Polega on na tym, że sąd apelacyjny w okręgu którego prowadzi się postępowanie na wniosek sądu go prowadzącego może przedłużyć czas trwania aresztu – jeżeli konieczność taka powstaje w związku z zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, a także celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.
Należy podkreślić, iż ustawodawca nie określa tutaj górnej granicy stosowania tymczasowego aresztowania.
Trzeba też wyjaśnić, że powyższa reguła obowiązuje również w postępowaniu odwoławczym, z tym że ustawodawca określił wprost iż okres aresztowania po wydanym wyroku sądu pierwszej instancji nie może następować jednorazowo na okres dłuższy niż 6 miesięcy. Zwrot ten wprost oznacza, iż areszt ten może być znacznie dłuższy, natomiast po prostu każda decyzja jednorazowo nie może przekroczyć 6 miesięcy.
Zobacz: Obawa matactwa a tymczasowe aresztowanie
Areszt w postępowaniu przygotowawczym w skrócie
Areszt w postępowaniu przygotowawczym (w dochodzeniu lub w śledztwie) może trwać teoretycznie maksymalnie do 12 miesięcy (a jednorazowa decyzja o stosowaniu aresztu nie może być dłuższa niż 3 miesiące).
W istocie jednak sąd apelacyjny w okręgu, którego prowadzi się postępowanie na wniosek właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora prowadzącego lub nadzorującego śledztwo może to postępowanie przygotowawcze wydłużać na dalsze okresy (3 miesięczne) – jeżeli konieczność taka powstaje w związku z zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, a także celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.
Maksymalny czas wydłużania postępowania na podstawie powyższych przesłanek jest nieograniczony, nie działa tutaj reguła, w myśl której - czas aresztowania do chwili wydania wyroku nie powinien trwać dłużej niż 2 lata.
Od każdorazowej decyzji służy odwołanie
Należy wskazać, iż na każdorazową decyzję sądu o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania służy zażalenie, w tym również w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji nie uwzględnił wniosku oskarżyciela o zastosowanie aresztu, a zażalenie prokuratora uwzględnił sąd odwoławczy. Wbrew pozorom owa druga sytuacja (możliwość odwołania od decyzji sądu odwoławczego) chociaż oczywista, istnieje dopiero stosunkowo od niedawna bo z dniem 22 marca 2011 r. (na podstawie art. 426 § 2 KPK). Zażalenie w tej sytuacji kieruje się do sądu, który wydał postanowienie -rozpozna je on w innym (równorzędnym) składzie.
Zażalenie również służy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w sytuacji opisanego wydłużania tymczasowego aresztowania w sytuacji, gdy przekracza ono 2 lata. Wówczas zażalenie składa się do Sądu Apelacyjnego, który decyzję wydał. Zażalenie rozpozna inny (trzyosobowy) skład tego sądu. Zjawisko takie nazywamy w procesie karnym tzw. “instancją poziomą”(co oznacza, że ten sam sąd, choć w innym składzie, rozpatruje dany środek odwoławczy).
Zobacz serwis: Więziennictwo