Teoretyczne założenie polskiego ustawodawcy
Polski ustawodawca ustanowił 9 rodzajów środków zapobiegawczych: 8 nieizolacyjnych oraz 1 izolacyjny w postaci tymczasowego aresztu.
Celem wszystkich środków zapobiegawczych jest (zgodnie z założeniem ustawodawcy) zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego. Chodzi między innymi to, żeby zapobiec zjawisku “mataczenia” w sprawie, czy też zjawisku ukrywania się oskarżonego/podejrzanego.
Wraz z ustanowieniem wskazanych środków zapobiegawczych polski ustawodawca zawarł zastrzeżenie, iż tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy. Tak stanowi wprost art. 257 § 1 Kodeksu postępowania karnego. Oznacza, że tymczasowe aresztowanie jako środek zapobiegawczy ma charakter tzw. ultima ratio – środka ostatecznego.
Jeżeli Adam Kowalski jest studentem i jest podejrzany o oszustwo na portalu aukcyjnym, cieszy się dobrą opinią, ma stałe miejsce zamieszkania I nie istnieje żadna obawa “matactwa” z jego strony – nie ma żadnej potrzeby tymczasowego aresztowania tej osoby. Jeżeli muszą być stosowane wobec niego środki zapobiegawcze – wystarczy dozór policji lub poręczenie majątkowe.
Zobacz: Jak uchylić lub zmienić stosowany środek zapobiegawczy?
Konieczność zmiany aresztu, jeśli ustaną jego przyczyny
Uzupełniająco należy też wskazać, iż zgodnie z regułą wyrażoną w art. 253 § KPK zastosowany środek zapobiegawczy (w tym areszt) należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie albo zmianę.
Jeżeli aresztowano Marka P. zarzucając mu obawę matactwa związaną z przesłuchaniem w sprawie jego lokatorów – Joanny. K oraz Patrycji P. i jego potencjalnego nakłaniania ich do fałszywych zeznań – po przesłuchaniu tych pań Marek P. powinien być zwolniony z aresztu przy zastosowaniu wobec niego łagodniejszego środka zapobiegawczego np. dozoru.
Trudno akceptowalna praktyka i powszechność aresztu
Praktyka polskiego wymiaru sprawiedliwości wskazuje na to, iż tymczasowe aresztowania jest najczęściej stosowanym środkiem zapobiegawczym.
Problem ten podnosił wielokrotnie Rzecznik Praw Obywatelskich – w różnych wystąpieniach i konferencjach (np konferencji w dniu 18 maja 2007 r.). Dane dotyczące wystąpień RPO w sprawie tymczasowego aresztowania dostępne są na stronie: http://www.rpo.gov.pl/index.php?md=2931
Na problem za długich tymczasowych aresztowań uwagę zwracał nam też wprost Europejski Trybunał Praw Człowieka, między innym w dokumencie o tytule “Tymczasowa Rezolucja KM/ResDH (2007)75 dotycząca wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w 44 sprawach przeciwko Polsce (patrz Załącznik II) dotyczących nadmiernej długości aresztów tymczasowych (przyjęta przez Komitet Ministrów w dniu 6 czerwca 2007 r. podczas 997 posiedzenia Komitetu Zastępców Ministrów).
W opisanej sytuacji należy liczyć na zmianę polityki karnej, która jest możliwa.
Zobacz serwis: Więziennictwo