Stosowanie tymczasowego aresztowania
Tymczasowe aresztowanie jest jednym ze środków zapobiegawczych, stosowanych przez polski wymiar sprawiedliwości. Aby można było zastosować ten środek powinny wystąpić przesłanki ogólne, czyli takie, które muszą towarzyszyć stosowaniu wszystkich środków zapobiegawczych. Przede wszystkim tymczasowe aresztowanie należy stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa.
Bardzo istotnym jest, aby zebrane w sprawie dowody wskazywały na duże prawdopodobieństwo popełnienia danego czynu przez oskarżonego. W praktyce dominuje pogląd, że sąd podejmując decyzję o zastosowaniu jakiegokolwiek środka zapobiegawczego, a w szczególności tymczasowego aresztowania, powinien mieć niemal pewność, że podejrzany popełnił zarzucany mu czyn zabroniony.
Pamiętać należy także, że środki zapobiegawcze można stosować wyłącznie przeciwko podejrzanemu i oskarżonemu, więc w postępowaniu przygotowawczym orzeczenie tymczasowego aresztowania poprzedzone jest wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów.
Zobacz również serwis: Areszt tymczasowy
Środek zapobiegawczy
Tymczasowe aresztowanie to wyjątkowy środek zapobiegawczy co przejawia się nie tylko w szczególnie ciężkich skutkach jakie niesie jego stosowanie dla podejrzanego.
Kodeks postępowania karnego wskazuje dodatkowe okoliczności jakie muszą wystąpić, aby sąd podjął decyzję o zastosowaniu aresztowania tymczasowego. Nie mają one znaczenia przy rozważaniu możliwości stosowania nieizolacyjnych środków zapobiegawczych.
Tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli:
- zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości lub też nie posiada on w kraju stałego miejsca pobytu;
- zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień lub w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
Potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą. W art. 258 § 3 Kodeksu postępowania karnego czytamy, że jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat lub gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.
Podstawowym celem tymczasowego aresztowania jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. Wyjątkowo także przedmiotowy środek można stosować gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy wcześniej groził popełnieniem takiego przestępstwa.
Wyłączenie stosowania tymczasowego aresztowania
Mając na uwadze szczególną dolegliwość jaką niesie za sobą instytucja tymczasowego aresztowania ustawodawca przewidział określone w sposób wyczerpujący w kodeksie postępowania karnego ograniczenia w stosowaniu przedmiotowego środka zapobiegawczego.
Przede wszystkim jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie wolności oskarżonego:
- spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo;
- pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.
W praktyce daje się zauważyć częste powoływanie się na wskazane okoliczności jako próbę obrony przed stosowaniem tymczasowego aresztowania. Zazwyczaj jednak takie działanie okazuje się nieskuteczne. Dzieje się tak przede wszystkim z powodu niezrozumienia podanych powyżej negatywnych przesłanek stosowania tymczasowego aresztowania. Pamiętać należy, że zawsze tymczasowe aresztowanie niesie za sobą ciężkie skutki zarówno dla osadzonego jak i jego rodziny. Dla przykładu przytoczyć można Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 lutego 2008 r., w którym Sąd stwierdza, że „Wyjątkowo ciężkie skutki dla rodziny to z reguły sytuacja zagrażająca egzystencji tych osób, a nie inne mniej doniosłe trudności emocjonalne czy bytowe”.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku, chyba że sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem.