Zgodnie z ustawą z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny, każda strona lub uczestnik postępowania może żądać udzielenia zabezpieczenia. Postanowienie sądu o udzieleniu zabezpieczenia może polegać na zabezpieczeniu wykonania orzeczenia albo na uregulowaniu stosunków między stronami (uczestnikami) na czas toczącego się postępowania. Jest to swoiste zapewnienie, że pomimo upływu czasu koniecznego do rozstrzygnięcia danej sprawy możliwe będzie osiągnięcie celów tego postępowania.
Zobacz serwis: Postępowanie sądowe
Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych i niepieniężnych
Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych zostały wyczerpująco wymienione w Kodeksie postępowania cywilnego. Natomiast katalog sposobów zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych jest otwarty, a Kodeks postępowania cywilnego wymienia jedynie przykładowe sposoby zabezpieczenia tego typu roszczeń. Do spraw o roszczenia niepieniężne należą m.in. sprawy przeciwko środkom społecznego przekazu o ochronę dóbr osobistych, gdzie jednym ze stosowanych sposobów zabezpieczenia jest zakaz publikacji.
Zakaz publikacji
Używanie tego sposobu zabezpieczenia zostało ograniczone w 2005 r. w wyniku nowelizacji ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2004 r. Nr 172, poz. 1804). Wówczas zmieniono brzmienie art. 755 § 2 k.p.c., który stanowił, że sąd odmówi udzielenia zabezpieczenia polegającego na zakazie publikacji, jeżeli zabezpieczeniu sprzeciwia się ważny interes publiczny.
Skarga Rzecznika Praw Obywatelskich
W 2007 roku powyższy przepis został zakwestionowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich (dalej „RPO”), gdyż jego zdaniem art. 755 § 2 k.p.c. nie uwzględniał społecznej roli prasy i podmiotowego prawa innych jednostek do otrzymywania informacji np. o wydarzeniach i osobach publicznych. Stąd też kwestionowana konstrukcja prawna, zdaniem RPO, stanowiła zbyt wysoki koszt realizacji chronionego celu kosztem innej konstytucyjnej wartości.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Po rozpoznaniu wniosku RPO, w dniu 9 listopada 2010 r. Trybunał Konstytucyjny (dalej „TK”) wydał wyrok w sprawie zgodności art. 755 § 2 k.p.c. z Konstytucją (sprawa K 13/07). TK orzekł, że powyższy przepis jest niezgodny z art. 14 oraz art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji przez to, że nie określa ram czasowych zabezpieczenia polegającego na zakazie publikacji w sprawach przeciwko środkom społecznego przekazu o ochronę dóbr osobistych. W związku z powyższym TK orzekł, że art. 755 § 2 k.p.c. utraci moc obowiązującą z upływem piętnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku, tj. 20 lutego 2012 r.
TK zwrócił uwagę, iż zakaz publikacji jako zabezpieczenie w sprawach przeciwko środkom społecznego przekazu o ochronę dóbr osobistych, na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów, mógł trwać przez wiele lat, co mogło prowadzić do wypaczenia istoty tego postępowania. Z tego względu, TK przyjął jako niezbędne czasowe ograniczenie stosowania zakazu publikacji, przez wprowadzenie istotnych gwarancji prawnych szybkiego załatwiania spraw przeciwko środkom społecznego przekazu o ochronę dóbr osobistych, w których zastosowane zostało to zabezpieczenie.
Zobacz serwis: Trybunał Konstytucyjny
Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego
Należy przy tym zaznaczyć, że w dniu 3 maja 2012 r. wejdzie w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która wprowadzi nowe brzmienie art. 755 § 2 k.p.c. i tym samym wykona ww. wyrok TK. Zgodnie z nowym przepisem, sąd udzielając zabezpieczenia, określi czas trwania zakazu, który nie może być dłuższy niż rok.
Podsumowanie
Podsumowując, w dniu 20 lutego 2012 r. art. 755 § 2 k.p.c. utracił moc obowiązującą w dotychczasowym brzmieniu. Powyższy przepis w nowym, zgodnym z Konstytucją brzmieniu wejdzie w życie w dniu 3 maja 2012 r. Zgodnie z nim, sąd udzielając zabezpieczenia określi czas trwania zakazu publikacji, który nie może być dłuższy niż rok.