Umowna właściwość sądu
Umowna właściwość sądu, czyli możliwość ustalenia w umowie przed jaki sąd będą kierowane roszczenia wynikające z umowy, jest dozwolona na mocy art. 46 Kodeksu postępowania cywilnego.
Zaakceptowanie takiego postanowienia w umowie będzie miało znaczące skutki. Oznacza to bowiem, że sąd wskazany przez strony będzie jedynym właściwym sądem pod względem miejscowym. Należy przy tym pamiętać, że umowna właściwość sądu dotyczy tylko właściwości miejscowej, nie ma jednak wpływu na właściwość rzeczową.
Strony nie mogą się bowiem umówić, że sprawy o wartość przedmiotu sporu powyżej 100 tys. zł będą rozstrzygane przez sąd rejonowy.
Właściwość miejscowa
Jakie jednak mogą być konsekwencje takiego umownego zapisu? Co do zasady będzie to warunkowało gdzie pozew powinien być złożony. Taki zapis powinien wskazywać sąd, który nie jest właściwy na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Przepisy dotyczące właściwości miejscowej ustanawiają kilka zasad ogólnych, wyjątki od tych zasad, które można stosować przemiennie z nimi, jak również sytuacje od których nie może być wyjątku. Podstawowa zasada została określona w art. 27 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym powództwo wnosi się do sądu, w którego okręgu zamieszkuje pozwany. Od niej istnieje kilka wyjątków.
Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
Z drugiej sytuacji w sprawach dotyczących nieruchomości powództwo będzie wnoszone zawsze w okręgu, w którym nieruchomość jest położona. Podobnie będzie m.in. w sprawach spadkowych (wedle miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy).
Spraw, które należą do właściwości wyłącznej (prawa rzeczowe nieruchomości, spadki, sprawy małżeńskiej, stosunki rodziców i dzieci) nie mogą być przedmiotem umownej właściwości miejscowej.
Zobacz: Co może być dowodem w procesie?
Co w sytuacji gdy jest zapis?
Co jednak począć w sytuacji, gdy chcemy wytoczyć powództwo, a w umowie znajduje się odpowiedni zapis? Czy zawsze trzeba skierować sprawę zgodnie z treścią zapisu?
Nie. Co do zasady istnienie takiego zapisu nie powoduje niewłaściwości sądu innego, niżby wynikał z jego treści. Zatem jeżeli sprawę skierujemy do sądu właściwego wedle ustawy (np. wedle miejsca zamieszkania pozwanego), wtedy sąd nie stwierdzi swojej niewłaściwości.
Zobacz serwis: W sądzie
Uczyni to jednak na zarzut strony pozwanej, który zostanie zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 202 Kodeksu postępowania cywilnego). Aby zatem zapis umowny dotyczący właściwości miejscowej sądu stał się rzeczywistością istotne jest podjęcie odpowiednich działań przez pozwanego. Powód może zatem próbować ominąć zapis i liczyć na błąd ze strony pozwanego.
Wdanie się co do istoty sprawy to przedstawienie zarzutów, które mają uniemożliwiać osiągnięcie pozytywnego wyroku przez powoda. Będzie się to najczęściej odbywać np. w odpowiedzi na pozew.