Dłużnik może bowiem pozbawić tytułu wykonawczego wykonalności jeśli:
1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;
2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie;
3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.
Powództwo przeciwegzekucyjne są więc środkiem obrony dłużnika oraz osób trzecich przeciwko nieprawidłowej pod względem prawnym egzekucji.
Powództwo dłużnik może wytoczyć zarówno po wszczęciu postępowania egzekucyjnego, jak i przed jego wszczęciem, po to by już wtedy zapobiec jego wszczęciu i prowadzeniu. Powinno być ono wytoczone przeciwko wierzycielowi, a przy wielości wierzycieli, którym wspólnie przysługują uprawnienia wynikające z tytułu wykonawczego- przeciwko wszystkim wierzycielom.
Powołując się na fakt wygaśnięcia zobowiązania lub niemożność jego egzekucji należy pamiętać o tym, że zdarzenie to musi istnieć już w chwili wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego. Zdarzeniami takimi są m.in.: wykonanie zobowiązania, świadczenie w miejsce wypełnienia, potrącenie, odnowienie, niemożność świadczenia, za którą dłużnik nie odpowiada, dobrowolne zwolnienie z długu, przedawnienie.
Szczególnie to ostatnie (przedawnienie) stanowi bardzo częstą podstawę powództw przeciwegzekucyjnych. Fakt przedawnienia może stanowić podstawę powództwa przewidzianego w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. (orzeczenie SN z dnia 27 lutego 1969 r., II CZ 37/69, OSPiKA 1970, nr 2, poz. 34, z dnia 13 kwietnia 1972 r., I CZ 35/72, GSiP 1972, nr 21)
Nie można natomiast domagać się uchylenia tytułu wykonawczego wykonalności jedynie w oparciu o zasady współżycia społecznego (a więc np. wyjątkowo trudna sytuacja dłużnika). Sąd Najwyższy już w orzeczeniu z dnia 25 kwietnia - 7 maja 1955 r. IV CR 393/55 (OSN 1956, nr 2, poz. 39), wydanym pod rządem dawnego prawa – stwierdził, że nie może to być samodzielna podstawa powództwa przeciwegzekucyjnego.
Ochrona przysługuje również osobie trzeciej, której naruszono prawa w wyniku prowadzonej egzekucji. Zgodnie z art. 841 § 1 kodeksu postępowania cywilnego osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Powództwo takie – zwane ekscydencyjnym - ma więc na celu ochronę przeciwko niezgodnemu z prawem zajęciu określonych przedmiotów, do których prawo przysługuje osobie trzeciej, a nie dłużnikowi. Może być ono skutecznie podniesione dopiero po wszczęciu postępowania egzekucyjnego i zajęciu przedmiotu osoby trzeciej.
Powództwo opozycyjne przewidziane w art. 840 k.p.c. nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem. Ma ono jedynie na celu zakwestionowanie dopuszczalności prowadzenia egzekucji. Wyłączona jest więc możliwość powoływania się na jego rzekomą niesłuszność i zarzucanie, że egzekwowanie nakazu zapłaty narusza zasady współżycia społecznego (wyrok SN z dnia 12 grudnia 1972 r., II PR 372/72, OSPiKA 1973, nr 11, poz. 222).
Zgodnie z art. 843 § 1 kodeksu postępowania cywilnego powództwa opozycyjne i ekscydencyjne wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję. Jeżeli egzekucji jeszcze nie wszczęto, powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności wytacza się według przepisów o właściwości ogólnej, co oznacza, że zasadniczo pozew składa się do sądu, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę
Źródło: www.forum.prawnikow.pl