Zgodnie z ustawą o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, który obowiązuje od 19 lipca 2010 roku co najmniej 10 podmiotów poszkodowanych w tej samej sprawie może wystąpić z roszczeniem w stosunku do jednego sprawcy szkody.
Polski prawodawca przewidział opcję opt-in, co oznacza , że postępowanie grupowe obejmuje jedynie roszczenia tych osób, które się na to zgodzą. Wydany wyrok wiąże tylko działających na podstawie deklaracji przystąpienia do danej grupy powodów.
Przeciwną opcję, czyli opt-out, pozwalającą zastosowanie rozstrzygnięcia do wszystkich potencjalnych uczestników postępowania przyjęto w Stanach Zjednoczonych, Holandii, czy Izraelu.
Pozwy grupowe za granicą
Instytucja pozwów zbiorowych, czyli tzw. class action w Stanach Zjednoczonych jest znana od 1938 roku. Jest to powszechna instytucja, na którą każdego roku państwo wydaje 1,83 % PKB, tj. 252 mld. dolarów (jest to łączny koszt odszkodowań, koszt zastępstwa procesowego itp.).
Funkcjonująca w Europie instytucja class action poprawiła funkcjonowanie wspólnego rynku, jak również rozszerzyła dostęp do wymiaru sprawiedliwości-70 % obywateli UE deklaruje , że skorzystałaby z ochrony sądowej w drobnych sprawach, gdyby mogły być wytaczane z innymi osobami-podkreślają prawnicy Aleksander Czech, oraz Karol Ciszak z Kancelarii Deloitte.
Zdarza się, że kancelaria reprezentująca poszkodowanych, a nawet Fundusz Inwestycyjny widząc szansę na wygranie sprawy finansują pozew-koszt tzw. success fee wynosi 30 %.
Zobacz: Wymogi pozwu zbiorowego
Kaucja jako zabezpieczenie kosztów postępowania
Przepisy projektowanej ustawy dopuszczają możliwość zabezpieczenia kosztów postępowania poprzez kaucję. Będzie ona składana w gotówce na wniosek pozwanego. Gdy powód odmówi jej złożenia, decyzję w tej sprawie podejmie sąd. Przyjęto, że wysokość kaucji nie może być wyższa od 20 % wartości przedmiotu sporu.
Opcja również dla przedsiębiorców
Możliwość skorzystania z instytucji postępowania grupowego będzie miała grupa co najmniej 10 osób, które kierują podobne roszczenia do jednego podmiotu. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w której podmioty korzystały z usług jednego banku, leczyły się tym samym lekiem, czy uczestniczyły w jednej kolizji drogowej.
Wśród podmiotów szczególnie narażonych pozwami zbiorowymi znajdują się biura podróży, telekomy, ubezpieczyciele, banki, linie lotnicze, czy deweloperzy.
Zobacz: KE wzywa do stosowania mediacji w transgranicznych sporach prawnych
Z przepisów będą mogli skorzystać również przedsiębiorcy, którzy zawarli umowy o opcje walutowe, jeżeli sąd potwierdzi zasadność takiego typu postępowania.Sąd wstępnie badając pozew zdecyduje, czy więź istniejąca między podmiotami daje możliwość połączenia ich w grupę i dopuszczenia do rozpoznania sprawy i odrzucić go, gdy stwierdzi brak okoliczności uzasadniających rozpoznanie sprawy w tym trybie.
Charakter roszczeń
Możliwe będzie dochodzenie roszczeń o różnym charakterze, zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych.
W przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych, członkowie grupy muszą wyrazić zgodę na ryczałtowe określenie należnego im odszkodowania, co oznacza rezygnację z możliwości dochodzenia tych należności indywidualnie i w zwiększonej wysokości.
Nowe przepisy dopuszczają możliwość zróżnicowania wysokości roszczeń, ale tylko w sytuacji, gdy niemożliwe jest ujednolicenie roszczeń pieniężnych wszystkich członków grupy, (np. ze względu na różny charakter wyrządzonych im szkód.)
Reprezentant grupy
Możliwe będzie ustanowienie tzw. reprezentanta grupy , który może być osobą będąca członkiem grupy albo powiatowym (miejski) rzecznik konsumentów w zakresie przysługujących im uprawnień.
Reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, ale na rzecz wszystkich członków grupy.
Istotne jest, że w postępowaniu grupowym obowiązuje zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że powód jest adwokatem lub radcą prawnym.
Zobacz: Alternatywne sposoby rozwiązywania sporów
Możliwość złożenia odrębnego pozwu
Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym nie wyklucza możliwości wytoczenia procesu przeciw temu samemu pozwanemu przez osoby, które nie przystąpią do grupy, pomimo tego, że ich roszczenie nadawałoby się do tego, albo też wystąpiły z grupy w przewidzianym przez przepisy trybie.
Dodatkową zaletą instytucji pozwu zbiorowego, jest przewidziana w art. 7 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym możliwość skierowania sprawy w każdym stadium do mediacji.
Warto pamiętać również, że zgodnie z art.11 Ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym. W szczególnych wypadkach sąd może zarządzić zamieszczenie ogłoszenia w prasie o zasięgu lokalnym.
Oszczędność czasu i pieniędzy
Jak podkreśla Karol Ciszak, Starszy prawnik z Deloitte Legal, polskie firmy korzystając z doświadczeń krajów, w których instytucja pozwu grupowego istnieje od lat już teraz powinny przeanalizować konsekwencje ewentualnych pozwów i strategię obrony, a także zmienić podejście do potencjalnego ryzyka związanego z nową w polskim porządku prawnym instytucją pozwów zbiorowych.
Miejmy zatem nadzieję, że przyjęte rozwiązanie pozwoli odciążyć sądy od rozpatrywania wielu podobnych spraw, zmniejszy koszty postępowania sądowego, a przede wszystkim będzie skutecznym narzędziem dla konsumentów dochodzących swoich praw.