Konieczność zasięgnięcia opinii specjalistycznej wśród biegłych spowodowana jest tym, że rozstrzygnięcia sądów są wielokrotnie niejednolite ze względu na fakt, iż sądy posiadają wiedzę z zakresu prawa a często do pełnego rozstrzygnięcia danej sprawy konieczna jest wiedza fachowa z różnych dziedzin. Biegły jest zatem traktowany jako pomocnik sędziego, jednakże prezentuje swoje stanowisko na temat danej kwestii. Biegłym może być osoba fizyczna jak również instytut naukowy lub naukowo-badawczy.
Czym jest opinia biegłego?
Opinia biegłego to osąd wyrażony w sądzie przez osobę niezależną, która nie ma interesu prawnego związanego z rozstrzygnięciem sprawy. Osoba taka może natomiast ułatwić sądowi właściwą ocenę poprzez udzielenie fachowych informacji. Biegli sądowi wypowiadają się tylko co do okoliczności faktycznych sprawy podobnie jak świadkowie. Opinia biegłego może być poddana pod krytykę stron sporu, które mogą powołać własnego biegłego do zasięgnięcia opinii. Sąd co do zasady nie jest związany z opinią biegłego i powinien oceniać ją zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów.
Zobacz też: Znaczenie dowodu z opinii biegłego
Powołanie biegłego
W niektórych sytuacjach ustawa nakłada na sędziego obowiązek powołania biegłego. Następuje to na przykład w sprawie o ubezwłasnowolnienie, kiedy konieczna jest opinia jednego bądź kilku lekarzy psychiatrów. Sąd może dopuścić opinię biegłego jako dowód z urzędu. Takie działanie będzie uzasadnione w sytuacji, gdy istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że dochodzone roszczenie jest zasadne oraz w sytuacji, kiedy istotne dla rozstrzygnięcia sprawy wraz z ustaleniem spornego faktu jest przeprowadzenie dodatkowego dowodu z opinii biegłego, którego strony nie wskazały.
Nie można dopuścić dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia istniejącego stanu faktycznego lub prawnego lub w odniesieniu do stosowanych zasad prawa i obowiązujących przepisów prawa.
Dopuszczalna liczba biegłych
Co do zasady o liczbie biegłych decyduje sąd, który orzeka w danej sprawie. Zgodnie z art. 278 § 2 kodeksu postępowania cywilnego prawo wyboru biegłego sąd orzekający może pozostawić sędziemu wyznaczonemu bądź sądowi wezwanemu. W odniesieniu do liczby biegłych i sposobu ich powołania decyzja powinna zapaść po wysłuchaniu wniosków obu stron w sytuacji dopuszczania dowodu z opinii biegłych zarówno na wniosek stron jak również z urzędu.
Forma sporządzenia opinii biegłego
O tym, czy opinia biegłego powinna być sporządzona ustnie lub na piśmie decyzję podejmuje sąd w zależności od stopnia trudności kwestii poruszanych w opinii. W praktyce sądowej przyjęto zasadę, że opinie sporządzane są na piśmie, jednakże treść art. 286 k.p.c. przyznaje sądowi możliwość żądania ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie od tych samych lub innych biegłych. Taka sytuacja możliwa jest wtedy, gdy przedstawiona opinia wymaga szerszej argumentacji, z którą bezpośrednio mogą zapoznać się strony postępowania.
Zobacz też: Procedura odwołania biegłego