W części pierwszej wyjaśniliśmy czym jest przedmiotowa zmiana powództwa. Pod pojęciem tym kryje się zmiana żądania określonego w pozwie albo podstawy faktycznej uzasadniającej żądanie. Taka zmiana jest dopuszczalna jeżeli nie prowadzi do zmiany właściwości sądu.
Zobacz: Przedmiotowa zmiana powództwa
Samo dokonanie przedmiotowej zmiany (np. podwyższenie żądania) nie wymaga zgody sądu. Wyjątek stanowi tutaj jedynie art. 203 par. 4 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia (co stanowi zmianę przedmiotową powództwa), jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.
Sama zmiana nie jest zależna też od woli pozwanego, niemniej jednak mogą z nią się wiązać określone jego prawa.
Obowiązek doręczenia pozwanego odpisu pisma rozszerzającego powództwa przy rozszerzeniu powództwa poza rozprawą.
Przedmiotowa zmiana w apelacji?
Co do zasady przedmiotowa zmiana powództwa w I instancji jest dopuszczalna w każdym stanie sprawy. Możliwość zmiany istnieje także w trakcie apelacji, choć została ona znacznie ograniczona. Zgodnie z art. 383 Kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Jednakże przy zmianie okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy.
Zatem, o ile w postępowaniu w I instancji, możliwa będzie zmiana żądania pozwu z rozwodu na separację, o tyle przy apelacji jest to już niedopuszczalne.
Zobacz: Apelacja od wyroku rozwodowego
Wyłączenie możliwości zmiany
Możliwość zmiany okoliczności faktycznych lub żądania pozwu jest bardzo istotnym uprawnieniem powoda. Dlatego też należy pamiętać, że w określonych trybach postępowania taka zmiana będzie niemożliwa. Będzie tak w przypadku postępowania uproszczonego (art. 5054 Kodeksu postępowania cywilnego). W przypadku postępowania nakazowego nie ma możliwości występowania z nowymi roszczeniami zamiast lub obok pozostałych. Zmiana zaś powództwa jest możliwa w zakresie takim, jak przy apelacji (art. 495 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego).