Skutki prawa do odmowy zeznań w postępowaniu karnym

Łukasz Nysztal
Adwokat
rozwiń więcej
Zgodnie z art. 182 kodeksu postępowania karnego - osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. Definicja osoby najbliższej została zawarta w art. 115 § 11 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem - osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Oprócz osoby najbliższej prawo do odmowy zeznań ma również osoba, która w innej toczącej się sprawie jest oskarżona o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Sąd może również zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie.

Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 kpk może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Jeśli osoba taka składała w toku postępowania przygotowawczego zeznania to skutkiem prawa do odmowy zeznań jest zakaz traktowania takiego protokołu zeznania jako dowodu oraz zakaz odtwarzania w inny sposób przebiegu tego przesłuchania. Wyjątek stanowi protokół oględzin ciała. Sporządzone w postępowaniu karnym protokoły oględzin ciała podlegają ujawnieniu na rozprawie, choćby osoba poddana oględzinom odmówiła wyjaśnień lub zeznań albo została od nich zwolniona. 

Zobacz: Kodeks karny

Zakaz wykorzystywania czy też odtwarzania protokołu przesłuchania takiej osoby nie wyklucza poczynienia pewnych ustaleń na podstawie informacji jakie posiada taka osoba. Można bowiem odtwarzać inne wypowiedzi świadka niż poprzednio złożone przezeń zeznania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2002r. w sprawie WA 9/02, OSNKW 2002, nr 11-12, poz. 104), a więc można przeprowadzić dowód z zeznań świadka na okoliczność prywatnych rozmów tej osoby z innymi osobami na temat przebiegu zdarzenia, co do którego toczy się postępowanie (tak samo Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku w sprawie II AKa 216/06). 

Zobacz: Kodeks postępowania karnego

Granica pomiędzy zakazem odtwarzania treści protokołu zeznań takiego świadka a relacją przez niego przekazaną jest bardzo płynna i niejednoznacznie oceniania w orzecznictwie sądów. Przedmiotem zakazu wykorzystywania i odtwarzania objęta jest treść uprzednio złożonych zeznań osoby, która skorzystała następnie z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od tego, na podstawie art. 185 k.p.k.

Oznacza to, że niedopuszczalne jest jakiekolwiek ich odtwarzanie, zarówno w formie odczytania protokołu, odtworzenia zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku, jak też przez przesłuchanie np. protokolanta, operatora kamery, przesłuchującego, bądź osoby, która chociażby tylko przypadkowo miała okazję wysłuchać tych zeznań lub zapoznać się z nimi przez przeczytanie protokołu, wysłuchanie nagrania lub obejrzenie kasety wideo z nagranym przesłuchaniem.

Dobitnie wyraził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lutego 1988 r., sygn. IV KR 13/88, stwierdzając, że "świadek, który skorzysta na rozprawie przed sądem pierwszej instancji z prawa do odmowy zeznań, przestaje w sprawie istnieć jako osobowe źródło dowodowe w tym zakresie.

Zobacz: W sądzie

Wszystkie jego wypowiedzi nie mogą być przed sądem odtworzone, bez względu na to, jak zostały utrwalone, czy za pomocą protokołu, taśmy magnetofonowej, filmu, fotografii czy innych środków. Wszelkie próby odtworzenia zeznań osoby, która skorzystała z przysługującego jej prawa do odmowy zeznań, za pomocą świadków czy urządzeń technicznych, są obejściem ustawy, tj. przepisów art. 186 kpk" (Informacja Prawnicza - Prawo karne 1988 nr 10-12, s. 16). W takim też zakresie należałoby odnieść się również do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 marca 2010 r. (II AKa 46/10, Lex nr 583688). W powołanym wyroku Sąd Apelacyjny w Lublinie wskazał wprost, że „ratio legis art. 186 kpk. wymaga, aby zeznania świadka uprawnionego do odmowy złożenia zeznania, a wymienionego w przepisach art. 182 kpk., nie mogły być odtworzone również na podstawie innych dowodów, które zostały uzyskane w drodze czynności procesowej, jak notatka oraz zeznania złożone przez sporządzającego tę notatkę”.

Prawo
Czy w czasie zwolnienia można wyjechać na urlop? Co wolno na L4, w czasie którego można chodzić? Czy znasz swoje prawa?
30 cze 2024

Czy na zwolnieniu można wyjechać na urlop? Co wolno na L4, w czasie którego wolno chodzić? Rozpoczął się sezon urlopowy, a ZUS zgodnie z zapowiedziami intensyfikuje prowadzone kontrole. Co powinien więc zrobić pracownik, któremu w czasie zaplanowanego urlopu przydarzy się choroba?

W 2025 r. podwyżka o 9,05% świadczenia pielęgnacyjnego. 0% dla zasiłku pielęgnacyjnego 215,84 zł
30 cze 2024

Dobra wiadomość dla opiekunów osób niepełnosprawnych (w znaczeniu lepsza niż wiadomości dla budżetówki o 4,1% podwyżki). Świadczenie pielęgnacyjne wzrośnie w 2025 r. nie o 7,6%, a przeszło 9%. W artykule przyjmujemy do obliczeń korzystniejszą wykładnię przepisów, że podwyżkę świadczenia pielęgnacyjnego na 2025 r. obliczamy na podstawie minimalnego wynagrodzenia 4242 zł brutto (na 1 stycznia 2024 r.), a nie 4300 zł brutto (na 1 lipca 2024 r.). 

Socjolog: dla autysty pobyt w DPS-ie, jak dla osoby na wózku dom ze schodami bez windy. Nowe przepisy o mieszkalnictwie wspomaganym dla niepełnosprawnych
29 cze 2024

Powstaje obywatelski projekt ustawy dotyczący mieszkalnictwa wspomaganego z rozwiązaniami adekwatnymi dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Dr hab. Agnieszka Dudzińska, socjolog z UW, powiedziała PAP, że dla autysty pobyt w DPS-ie jest tym samym, czym dla osób na wózkach dom ze schodami bez windy.

Podwyżka do 3259 zł: Świadczenie pielęgnacyjne w 2025 r. Śmierć. Dzieci. Świadczenie wspierające
30 cze 2024

Ile wynosi świadczenie pielęgnacyjne w 2024 r.? Komu przysługuje po zmianach? Co z waloryzacją w 2025 r.? Podwyżka do 3259 zł. Śmierć. Dzieci. Świadczenie wspierające 

Od 1 lipca 2024 r. tego nie zabierze komornik. Zmieniają się kwoty wolne od potrąceń. Co z alimentami?
30 cze 2024

Tego komornik nie zabierze dłużnikowi. Od lipca zmieniają się kwoty wolne od potrąceń, których wysokość jest uzależniona od wysokości minimalnego wynagrodzenia. A co z alimentami? Sprawdź, kto ma powody do obaw.

Wzrost kryterium dochodowego od 1 stycznia 2025 roku [pomoc społeczna]. 1010 zł dla osoby samotnej i 823 zł na osobę w rodzinie. Co to oznacza dla cudzoziemców?
28 cze 2024

Od początku 2025 roku planowany jest wzrost kryterium dochodowego (dla potrzeb pomocy społecznej):
- dla osoby samotnie gospodarującej będzie wynosić 1010 zł, a 
- dla osoby w rodzinie – 823 zł. 
Możliwe jest też wzrost kryterium dla osoby samotnie gospodarującej do 1040 zł, a dla osoby w rodzinie – 935 zł. Obecnie trwają dyskusje na ten temat.

W 2024 r. 3 nowe świadczenia dla niektórych rodziców. Czy już można składać wnioski?
28 cze 2024

Chociaż ustawa o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dzieci – „Aktywny rodzic” została już opublikowana w Dzienniku Ustaw, to jeszcze nie weszła w życie. Nowy programu wystartuje dopiero 1 października 2024 r. i właśnie od tego momentu rodzice najmłodszych dzieci będą mogli składać wnioski.

Taryfa za gaz zatwierdzona. Od 1 lipca 2024 r. zapłacimy o ok. 20 proc. więcej, mimo że ceny spadają. Jak to możliwe?
28 cze 2024

Od 1 lipca 2024 r. zapłacimy o ok. 20 proc. więcej za gaz, mimo że ceny spadają. Taryfa na sprzedaż gazu dla gospodarstw domowych i innych odbiorców uprawnionych została zatwierdzona.

 

Nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych uchwalona z poprawkami przez Sejm
28 cze 2024

Wyczekiwana i szeroko komentowana w środowisku artystycznym nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych została uchwalona z poprawkami przez Sejm. Nowelizacja wdraża do polskiego porządku prawnego dwie dyrektywy PE. Ustawa trafi teraz do Senatu.

Nowa definicja zgwałcenia. Nowelizacja Kodeksu karnego
28 cze 2024

Nowelizacja Kodeksu karnego została w piątek uchwalona przez Sejm. Jaka jest nowa definicja zgwałcenia? Ile będzie wynosić kara? 

pokaż więcej
Proszę czekać...