Skutki prawa do odmowy zeznań w postępowaniu karnym

Łukasz Nysztal
Adwokat
rozwiń więcej
Zgodnie z art. 182 kodeksu postępowania karnego - osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. Definicja osoby najbliższej została zawarta w art. 115 § 11 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem - osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Oprócz osoby najbliższej prawo do odmowy zeznań ma również osoba, która w innej toczącej się sprawie jest oskarżona o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Sąd może również zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie.

Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 kpk może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Jeśli osoba taka składała w toku postępowania przygotowawczego zeznania to skutkiem prawa do odmowy zeznań jest zakaz traktowania takiego protokołu zeznania jako dowodu oraz zakaz odtwarzania w inny sposób przebiegu tego przesłuchania. Wyjątek stanowi protokół oględzin ciała. Sporządzone w postępowaniu karnym protokoły oględzin ciała podlegają ujawnieniu na rozprawie, choćby osoba poddana oględzinom odmówiła wyjaśnień lub zeznań albo została od nich zwolniona. 

Zobacz: Kodeks karny

Zakaz wykorzystywania czy też odtwarzania protokołu przesłuchania takiej osoby nie wyklucza poczynienia pewnych ustaleń na podstawie informacji jakie posiada taka osoba. Można bowiem odtwarzać inne wypowiedzi świadka niż poprzednio złożone przezeń zeznania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2002r. w sprawie WA 9/02, OSNKW 2002, nr 11-12, poz. 104), a więc można przeprowadzić dowód z zeznań świadka na okoliczność prywatnych rozmów tej osoby z innymi osobami na temat przebiegu zdarzenia, co do którego toczy się postępowanie (tak samo Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku w sprawie II AKa 216/06). 

Zobacz: Kodeks postępowania karnego

Granica pomiędzy zakazem odtwarzania treści protokołu zeznań takiego świadka a relacją przez niego przekazaną jest bardzo płynna i niejednoznacznie oceniania w orzecznictwie sądów. Przedmiotem zakazu wykorzystywania i odtwarzania objęta jest treść uprzednio złożonych zeznań osoby, która skorzystała następnie z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od tego, na podstawie art. 185 k.p.k.

Oznacza to, że niedopuszczalne jest jakiekolwiek ich odtwarzanie, zarówno w formie odczytania protokołu, odtworzenia zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku, jak też przez przesłuchanie np. protokolanta, operatora kamery, przesłuchującego, bądź osoby, która chociażby tylko przypadkowo miała okazję wysłuchać tych zeznań lub zapoznać się z nimi przez przeczytanie protokołu, wysłuchanie nagrania lub obejrzenie kasety wideo z nagranym przesłuchaniem.

Dobitnie wyraził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lutego 1988 r., sygn. IV KR 13/88, stwierdzając, że "świadek, który skorzysta na rozprawie przed sądem pierwszej instancji z prawa do odmowy zeznań, przestaje w sprawie istnieć jako osobowe źródło dowodowe w tym zakresie.

Zobacz: W sądzie

Wszystkie jego wypowiedzi nie mogą być przed sądem odtworzone, bez względu na to, jak zostały utrwalone, czy za pomocą protokołu, taśmy magnetofonowej, filmu, fotografii czy innych środków. Wszelkie próby odtworzenia zeznań osoby, która skorzystała z przysługującego jej prawa do odmowy zeznań, za pomocą świadków czy urządzeń technicznych, są obejściem ustawy, tj. przepisów art. 186 kpk" (Informacja Prawnicza - Prawo karne 1988 nr 10-12, s. 16). W takim też zakresie należałoby odnieść się również do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 marca 2010 r. (II AKa 46/10, Lex nr 583688). W powołanym wyroku Sąd Apelacyjny w Lublinie wskazał wprost, że „ratio legis art. 186 kpk. wymaga, aby zeznania świadka uprawnionego do odmowy złożenia zeznania, a wymienionego w przepisach art. 182 kpk., nie mogły być odtworzone również na podstawie innych dowodów, które zostały uzyskane w drodze czynności procesowej, jak notatka oraz zeznania złożone przez sporządzającego tę notatkę”.

Prawo
Opłaty pobierane przez cmentarze nielegalne. Nekropolia mogą pobierać jedynie opłaty za pochówek. Przełomowy wyrok WSA w Olszynie
02 lis 2024

Organy samorządowe nie mogą ustanawiać (a cmentarze – na tej postawie) pobierać jakichkolwiek opłat, które są niezwiązane z pochówkiem zmarłych, tj. m.in. opłat za dochowanie zmarłego do już opłaconego grobu, wjazd na cmentarz i korzystanie z cmentarza – orzekł WSA w Olsztynie. Wyrok ten – z pewnością – będzie stanowił istotną informację dla wielu osób, które w związku ze Świętem Zmarłych, w najbliższych dniach, udadzą się na groby swoich bliskich. 

Dłuższy urlop dla rodziców. Rząd wprowadza uzupełniający urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i rodziców dzieci urodzonych w terminie (ale wymagających dłuższej hospitalizacji po urodzeniu)
31 paź 2024

Rząd przyjął projekt ustawy wprowadzający nowe uprawnienie – uzupełniający urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i rodziców dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających dłuższej hospitalizacji po urodzeniu. Wymiar uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie wynosił odpowiednio do 8 albo do 15 tygodni.

Kto odpowiada za zniszczony nagrobek? Ile kosztuje jego odbudowa?
31 paź 2024

W ubiegłym roku akty wandalizmu spowodowały zniszczenie co najmniej 120 nagrobków w całym kraju. Kto odpowiada za przypadkowe lub celowe zniszczenie miejsca pochówku? Ile kosztuje odbudowa nagrobka? 

Rewolucyjne zmiany w szkołach. Będą cyfrowe podręczniki, zmiany w przeprowadzaniu egzaminu maturalnego, zmiany dotyczące programów nauczania
31 paź 2024

Rząd przyjął projekt zmian w przepisów w trzech ustawach - o systemie oświaty, o systemie informacji oświatowej oraz w prawie oświatowym. Zmienią się m.in. zasady przeprowadzania egzaminu maturalnego i wprowadzony zostanie obowiązek zapewnienia cyfrowego odzwierciedlenia wszystkich podręczników.

Dziś ostatni dzień na wniosek o 300+ tak, aby wypłata nastąpiła jeszcze w 2024 roku
31 paź 2024

Czy na pewno złożyłeś wniosek o 300+? Jeśli nie, warto zrobić to dziś. Ostatni dzień października gwarantuje wypłatę świadczenia z ZUS w ciągu 2 miesięcy, a więc do końca grudnia 2024 roku. Złożenie wniosku o jeden dzień później oznacza wypłatę już w 2025 roku.

Śmierć bliskiej osoby – o czym należy pamiętać?
31 paź 2024

Śmierć bliskiej osoby wiąże się nie tylko z przeżywaniem żałoby, ale także z koniecznością dopełnienia różnych formalności, z których organizacja pogrzebu to dopiero początek. Do czego ma prawo rodzina po śmierci bliskiego? O czym powinno się pamiętać?

2520 zł dodatku dopełniającego do renty socjalnej. Dla kogo? Od kiedy?
30 paź 2024

W dniu 30 października 2024 r. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta wprowadza do ustawy o rencie socjalnej nowe świadczenie tj. dodatek dopełniający. Dodatek ten będzie przysługiwał osobom uprawnionym do renty socjalnej, które spełniają jednocześnie dodatkowy warunek tj. posiadają orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Aby dostać dodatek trzeba będzie złożyć wniosek. Kwota dodatku będzie wynosiła 2520 zł. Pierwszy raz ów dodatek będzie wypłacony (razem z rentą socjalną) w maju 2025 r. z wyrównaniem od stycznia. Ustawa przewiduje też coroczną waloryzację dodatku dopełniającego od dnia 1 marca. 

Renciści z drugim dodatkiem. W 2025 r. pierwszy dodatek 2520 zł [do renty socjalnej 1780,96 zł, a potem 1901,70 zł brutto]
30 paź 2024

W 2025 r. renta socjalna 1780,96 zł, a potem 1901,70 zł brutto. Do obu tych kwot stały dodatek 2520 zł. Nie wiemy jednak od kiedy i ile wyniesie drugi dodatek do renty (tym razem dla rencistów niezdolnych do pracy). Bo to najbardziej interesuje rencistów - od kiedy dodatek dla rencistów niezdolnych do pracy. I jaka jest wysokość tego dodatku. Czekamy na tą informację.

ZUS bez komisji lekarskich. Jeden lekarz, jedna pielęgniarka albo jeden fizjoterapeuta [Nowelizacja]
30 paź 2024

Zmiana polega na rezygnacji przez ZUS z wydawania orzeczeń niezbędnych np. do otrzymania renty przez komisje lekarskie. Składają się dziś z 3 lekarzy. Obecnie mamy za mało lekarzy na rynku. Dlatego rząd wprowadzi od 1 stycznia 2025 r. w miejsce komisji lekarskich orzeczenia jednego lekarza rozpatrującego odwołania np. rencistów. 67% czytelników w szybkiej internetowej sondzie, uznało to za dobry ruch rządu.

Kiedy dowożenie dzieci do szkoły jest obowiązkowe, a kiedy fakultatywne? Regionalna Izba Obrachunkowa odpowiada
30 paź 2024

Czy gmina może rozszerzyć realizację zadania własnego polegającego na organizacji na terenie miasta bezpłatnego dowozu dla uczniów do publicznych szkół podstawowych znajdujących się zarówno na terenie obwodu jak i poza nim? Z takim pytaniem burmistrz Niemodlina zwrócił się do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu.

pokaż więcej
Proszę czekać...