Przede wszystkim założono likwidację odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych. Sprawy między przedsiębiorcami będą rozpoznawane przez sądy powszechne w zwykłej procedurze cywilnej. Obecnie nie ma podstaw do utrzymywania odrębnego postępowania procesowego dla spraw gospodarczych, bowiem nie różnią się one rodzajem żądań od roszczeń występujących w sprawach cywilnych. Zachowane zostaną natomiast sądy gospodarcze, jako wydziały sadów powszechnych.
Ze względu na nadużywanie przez strony i uczestników postępowania uprawnień procesowych, co prowadzi do przewlekania postępowań, zmodyfikowano przepisy w tym obszarze. Przyjęto generalną zasadę, że sąd będzie pomijać przekazane za późno, przez strony postępowania, dowody i twierdzenia. Możliwe będzie odstępstwo od tej zasady w 3 przypadkach: gdy opóźnienie w dostarczeniu dowodów i prezentacji twierdzeń nie wystąpiło z winy strony; gdy ich uwzględnienie nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy; gdy wystąpiły inne wyjątkowe okoliczności. Takie rozwiązanie będzie skłaniać strony do przedkładania dowodów i prezentowania twierdzeń w określonym czasie.
Doprecyzowano obowiązki sądu dotyczące pozyskiwania od stron i uczestników postępowania materiału procesowego w ramach tzw. informacyjnego słuchania stron. Obecnie sąd jeszcze przed wszczęciem postępowania dowodowego – przez zadawanie pytań stronom – ustala, jakie kwestie są między nimi sporne i dąży do ich wyjaśnienia. Postanowiono jednak zwiększyć rolę tzw. informacyjnego słuchania stron. Sąd, przez zadawanie pytań stronom podczas rozprawy, ma dążyć do tego, aby np. przytoczyły lub uzupełniły twierdzenia bądź udzieliły koniecznych wyjaśnień.
W projekcie zawarto także kilka istotnych zmian dotyczących środków zaskarżenia. Najważniejsza jest możliwość zaskarżenia rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji, który uchylił wyrok sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Dopuszczono także, w szerszym niż obecnie zakresie, możliwość złożenia zażalenia na postanowienia wydane w sprawach wpadkowych przez sąd drugiej instancji. Sprawa wpadkowa ma charakter uboczny w stosunku do sprawy głównej, jest nią np. sprawa dotycząca zwolnienia strony od ponoszenia kosztów sądowych.
W nowych przepisach uchylono przepis przewidujący umorzenie procesu cywilnego w przypadku ogłoszenia upadłości pozwanego, obejmującej likwidację jego majątku. Rozwiązanie to w praktyce rodziło poważne komplikacje. Dlatego zdecydowano, że zawieszenie procesu cywilnego będzie odnosić się do każdego przypadku ogłoszenia upadłości strony pozwanej.
Zaproponowano rezygnację z nowacyjnego zabezpieczenia roszczeń pieniężnych wynikających z prawa własności intelektualnej. Chodzi o zobowiązanie pozwanego do zapłaty określonej kwoty pieniężnej na rzecz drugiej strony – jeszcze przed merytorycznym rozstrzygnięciem sporu. Roszczenia w takich sprawach bywają bardzo duże, jednak żadne względy nie uzasadniają ich zabezpieczenia przez zapłatę z góry. Zdaniem ustawodawcy, zabezpieczenie nowacyjne powinno być ograniczone do spraw istotnych społecznie i socjalnie, np. dotyczących przekazania pieniędzy na utrzymanie. W sprawach dotyczących własności intelektualnej istotne jest zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych.
Zaproponowano przepis, zgodnie z którym warunkiem wytoczenia powództwa na rzecz osoby fizycznej przez organizację pozarządową będzie uzyskanie przez nią pisemnej zgody od tej osoby na takie działanie.
W projekcie przewidziano także dużo ważnych zmian dotyczących postępowania egzekucyjnego, w tym wykonywania zadań przez komorników. Wśród nowych przepisów należy zwrócić uwagę na podwyższenie wysokości grzywien nakładanych przez komorników za: nieuzasadnioną odmowę wyjaśnień (z 500 zł do 2 tys. zł), przeszkadzanie w przeprowadzaniu czynnościach komorniczych (z 200 zł do 1 tys. zł), nieudzielanie informacji przez pracodawcę w egzekucji z wynagrodzenia za pracę (z 500 zł do 2 tys. zł).
Zgodnie z nowymi przepisami, dłużnicy, którym kazano opróżnić lokal mieszkalny – np. z powodu stosowania przemocy w rodzinie, rażącego naruszania porządku publicznego, nieposiadania tytułu prawnego do lokalu – będą mogli być eksmitowani do noclegowni lub schronisk.
Źródło: KPRM/AS