Zgodnie z literalną wykładnią art. 399§1 kodeksu postępowania cywilnego, skarga o wznowienie postępowania jest dopuszczalna w sprawach zakończonych prawomocnym wyrokiem. Nie ma jednak żadnych wątpliwości, że wznowienie postępowania jest możliwe w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem merytorycznym, rozstrzygającym sprawę co do istoty. Wznowienie postępowania będzie więc możliwe zarówno co do wyroków, nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym, upominawczym, jak i postanowień co do istoty sprawy w trybie nieprocesowym.
Nadzwyczajność skargi o wznowienie postępowania wynika również z faktu, że skarga nie jest zależna od tego, w jakiej instancji zapadło orzeczenie kończące postępowanie, w szczególności zaś od wyczerpania toku instancji. Niedopuszczalna jest jedynie skarga o wznowienie od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński.
Zobacz: Kodeks postępowania cywilnego
Wznowienie postępowania następuje na wniosek (skargę). Uprawnionym do złożenia skargi są strony, ich następcy prawni w razie śmierci stron, kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy, jak również interwenient uboczny samoistny.
Ponadto wznowienia może się domagać prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i organizacje społeczne w zakresie, w jakim podmioty te są uprawnione do wszczęcia postępowania, niezależnie czy brały udział we wcześniejszym postępowaniu.
Zobacz: Kiedy Sędzia powinien być wyłączony
Podstawy skargi o wznowienie postępowania zostały opisane w art. 401 - 404 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z powołanymi przepisami można żądać wznowienia postępowania z powodu:
a) nieważności postępowania jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia lub jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.
b) w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.
c) wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
d) wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa. Z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów.
e) w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
f) jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art. 4161
Zobacz: Wyrok zaoczny w postępowaniu cywilnym
Możliwość wniesienia skargi jest ograniczona w czasie. Generalnie obowiązuje 3-miesięczny termin na wniesienie skargi o wznowienie postępowania. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.
Jeśli zaś podstawą wniesienia skargi jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego - skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Dodatkowe obostrzenie terminu na wznowienie postępowania zostało wprowadzone w art. 408 kpc. Zgodnie z powołanym przepisem po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.
Zobacz:Zgłoszenie nowych dowodów w apelacji cywilnej
Postępowanie sądu jest dwuetapowe. Pierwszy etap dotyczy rozpatrzenia zasadności skargi. W razie orzeczenia o dopuszczalności wznowienia postępowania sąd rozpoznaje sprawę na nowo. Z tym , że ponownego rozpoznania sprawy nie należy utożsamiać z ponownym rozpoznaniem całej sprawy. Zakres ponownego rozpoznania sprawy ogranicza się jedynie do zakresu skargi o wznowienie postępowania. Sąd nie może brać pod uwagę z urzędu innych podstaw niż przytoczone przez stronę w skardze o wznowienie postępowania. W razie bezzasadności podstaw wznowienia sąd oddala skargę o wznowienie postępowania. Gdy podstawy wznowienia okazały się zasadne, sąd – uwzględniając skargę – może zmienić zaskarżony wyrok. Uwzględniając skargę o wznowienie postępowania, sąd może również uchylić zaskarżony wyrok i jednocześnie odrzucić pozew lub umorzyć postępowanie.
Wyrok wydany w wyniku wznowienia postępowania podlega normalnym zasadom odwoławczym jak wyrok wydany przy pierwszym rozpoznaniu sprawy. Oznacza to, że zaskarżalność wyroków oddalających skargę o wznowienie i zmieniających zaskarżone orzeczenie zależna jest od instancji, w której zostały wydane. Wyroki sądu pierwszej instancji mogą być zaskarżone apelacją. W stosunku do wyroków wydanych w drugiej instancji nie służą zwyczajne środki odwoławcze.