Apelacja nie ma jednak na celu powtórzenie całego postępowania sądu I instancji, ale winno zmierzać do wszechstronnego sprawdzenia zasadności oraz prawidłowości zaskarżonego orzeczenia. Nie oznacza to jednak, że możliwość zgłaszania dowodów kończy się w sądzie I instancji. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 382 kpc sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.
Zobacz: Kodeks postępowania cywilnego
Dopuszczalność nowego materiału procesowego przed sądem apelacyjnym jest co prawda w pełni dozwolone (w orzecznictwie wskazuje się, że jest „regułą”), ale prawo to doznaje jednak ograniczenia poprzez unormowanie art. 381 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z powołanym artykułem – sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później.
Pominięcie nowych faktów jest możliwe jedynie wtedy, gdy strona mogła powołać je przed sądem pierwszej instancji i już wtedy istniała potrzeba powołania się na nie. Uregulowanie zawarte w
art. 381 k.p.c. jest wyrazem dążenia do koncentracji materiału dowodowego przed sądem pierwszej instancji.
Strona, która dopuszcza się zaniedbania w zakresie przysługującej jej inicjatywy dowodowej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, musi się liczyć z tym, że sąd drugiej instancji jej wniosku dowodowego może nie uwzględnić.
Nie oznacza to jednak, że w każdym wypadku sąd odwoławczy pominie dowody nawet wówczas jeśli zachodzą podstawy do przyjęcia, że są one spóźnione. Z orzecznictwa wynika, że ograniczenie dopuszczalności powołania nowych faktów i dowodów w postępowaniu apelacyjnym nie wyklucza uwzględnienia przez sąd drugiej instancji nowych faktów, choćby strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (zob. wyrok SN z dnia 12 września 2000 r., I PKN 28/00, OSNP 2002, nr 7, poz. 161). Dopuszczenie nowych dowodów pozostaje bowiem w granicach uznania sądu.
Zobacz: Żądanie wznowienia postępowania
Nowymi faktami i dowodami, niewykorzystanymi w toku postępowania przed I instancją w sposób niezawiniony przez stronę, na której spoczywał ciężar dowodu i przytoczenia faktów, są te fakty i dowody, o których strona nie wiedziała lub z których nie mogła w odpowiednim czasie skorzystać. Strona zgłaszająca nowy dowód na etapie postępowania odwoławczego winna uprawdopodobnić, że opóźnienie w ich powołaniu nastąpiło bez winy strony. Powoływane przez strony nowe fakty i dowody muszą być istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a rozstrzygając o ich dopuszczeniu, sąd II instancji powinien się kierować okolicznościami konkretnej sprawy. Okoliczność, że strona występowała przed sądem I instancji bez adwokata, nie stanowi samoistnej podstawy powołania się w apelacji na nowe fakty i dowody (orz. SN z 16 maja 2002 r., V CKN 1269/00, IC 2002, nr 12, s. 46).
Zgłaszając nowe fakty i dowody na etapie postępowania odwoławczego należy pamiętać o wymogu z art. 368 § 1 pkt. 4 kpc. nakładającym obowiązek powołania w apelacji nowych faktów i dowodów wraz z wykazaniem, że ich powołanie przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później.
Z regulacji tej wyprowadzany jest wniosek, że w razie nieprzytoczenia nowych faktów i dowodów w apelacji i próby ich powołania w czasie rozprawy apelacyjnej sąd może te fakty i dowody pominąć, chyba że strona wykaże, że ich powołanie w skardze apelacyjnej nie było możliwe. Wykładnia taka przeciwdziała przewlekaniu postępowania apelacyjnego.