Istota zapewnienia spadkobiercy
Na wstępie trzeba podkreślić, że postępowaniu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku sąd bada z urzędu kto jest spadkobiercą (art. 670 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Z uwagi na specyfikę tego postępowania, pewne okoliczności mogą być wykazane szczególnym środkiem dowodowym – zapewnieniem spadkobiercy (art. 671 Kodeksu postępowania cywilnego).
Jego istota polega na tym, iż spadkobierca, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, oświadcza o wszystkim, co mu jest wiadome co do istnienia lub nieistnienia osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi oraz o testamentach spadkodawcy.
Warto wyjaśnić, iż nietypowość tego środka dowodowego polega m.in. na tym, iż może on służyć do stwierdzenia okoliczności negatywnej (nieistnienia faktu). Co do zasady – w postępowaniu cywilnym okoliczności negatywnych się nie dowodzi (np. brak uiszczenia należności). W niektórych przypadkach okoliczność negatywną można udowodnić, ale tylko poprzez udowodnienie innej okoliczności pozytywnej, której zaistnienie wyklucza okoliczność negatywną (np. wykazanie, że osoba X była w danym momencie w miejscu A wyklucza możliwość, aby była w tym samym momencie w miejscu B).
Zadaj pytanie: Forum prawników
Znaczenie dowodu z zapewnienia spadkobiercy
Dowód w postaci zapewnienia spadkobiercy jest oceniany, zgodnie z ogólnymi regułami postępowania cywilnego, według zasady swobodnej oceny dowodów. Ze względu na to, iż regulacja dotycząca zapewnienia spadkobiercy ma charakter wyjątkowy w stosunku do ogólnych przepisów postępowania dowodowego, nie można jej interpretować rozszerzająco.
Tym samym, zapewnienie spadkobiercy nie może być podstawą do ustalenia innych okoliczności niż wskazane w art. 671 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, a badanych w postępowaniu spadkowym.
Zapewnienie spadkobiercy nie może być środkiem dowodowym co do tego, którzy ze spadkobierców odpowiadają warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego.
Trzeba też pamiętać o regule, iż akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych (art. 4 Prawa o aktach stanu cywilnego). Z tego powodu zapewnienie spadkobiercy nie może zastępować dowodów z dokumentów urzędowych, jakimi są odpisu skrócone aktów urodzenia czy aktów zgonu.
Zobacz również serwis: W sądzie
Pozwala ono natomiast na stwierdzenie, że w momencie jego składania nie ma innych osób, które byłyby uprawnione do dziedziczenia. Prawo do spadku wynika (w przypadku braku testamentu) z pokrewieństwa lub powinowactwa, a te okoliczności mogą być ustalane jedynie w oparciu o akty stanu cywilnego.
Zapewnienie spadkobiercy nie może nigdy być jedynym dowodem w sprawie.
Skutki niezłożenia zapewnienia
W przypadku, gdy zapewnienie nie zostanie złożone lub gdy sąd uzna, że zapewnienie lub inne dowody nie są wystarczające, niezbędne stanie się wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie (art. 672 Kodeksu postępowania cywilnego). Wezwanie spadkobierców wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów publikacji ogłoszenia w prasie oraz wydłuża postępowanie, ponieważ w ogłoszeniu zakreśla się termin sześciomiesięczny na zgłoszenie się innych spadkobierców (art. 673 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego).
Odpowiedzialność karna
Złożenie zapewnienia jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem spadkobiercy, stąd też sąd nie może zmusić spadkobiercy do złożenia zapewnienia. Za złożenie nieprawdziwego zapewnienia grozi kara pozbawienia wolności do lat 3. Przestępstwo to może być popełnione wyłącznie umyślnie. Spadkobierca, który oświadcza, iż nie ma innych spadkobierców lub testamentów, a nie wie o ich istnieniu (np. nie wie o fakcie, iż spadkodawca miał dzieci pozamałżeńskie czy że pozostawił testament) – nie popełnia przestępstwa.
Zobacz również serwisy: Sprawy karne