Ogólna zasadą jest, że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka. Jednakże powyższa zasada doznaje w procesie cywilnym wielu ograniczeń, ze względu na wyjątkowe okoliczności, wymienione w sposób enumeratywny w kodeksie postępowania cywilnego.
Kiedy można odmówić złożenia zeznań?
Prawo odmowy złożenia zeznań przysługuje osobie jeżeli jest małżonkiem strony, jej wstępnym, zstępnym czy rodzeństwem oraz powinowatym w tej samej linii lub stopniu oraz jeżeli pozostaje ze stroną w stosunku przysposobienia.
Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia.
Odmowa odpowiedzi na zadane pytanie
Jeżeli dana osoba została powołana jako świadek, może ona odmówić odpowiedzi na zadane jej pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić ją lub osoby jej bliskie, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową.
Konsekwencje niestawiennictwa na rozprawie
Jeżeli konkretna osoba została wezwana jako świadek na rozprawę, a bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawiła się na niej, sąd skaże ta osobę na grzywnę, po czym wezwie ją powtórnie do stawiennictwa, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże ją na ponowną grzywnę.
W ostateczności może nawet zarządzić jej przymusowe sprowadzenie.
Wysokość grzywny
Grzywnę sąd może wymierzyć w kwocie do pięciu tysięcy złotych.
Usprawiedliwienie nieobecności
Nieobecność na rozprawie należy więc w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia skazującego na grzywnę usprawiedliwić swe niestawiennictwo np. zwolnieniem lekarskim.
W razie usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwolni ta osobę od grzywny i od przymusowego sprowadzenia.
Świadkami nie mogą być
Istnieje kilka kategorii osób, które ze względu na swoją funkcje społeczną czy zawodową nie mogą być świadkami w procesie cywilnym. Są nimi:
- osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
- wojskowi i urzędnicy nie zwolnieni od zachowania tajemnicy służbowej, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem,
- przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
W jaki sposób sąd wzywa na rozprawę?
Sąd, wzywając świadka, wymieni w wezwaniu imię, nazwisko i zamieszkanie wezwanego, miejsce i czas przesłuchania, nazwiska stron i przedmiot sprawy oraz zwięzłą osnowę przepisów o karach za pogwałcenie obowiązków świadka, a ponadto o zwrocie wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu, oraz o wynagrodzeniu za utratę zarobku.