Pełnomocnik z urzędu - kiedy przysługuje?

W wyniku wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego sąd nie może odmówić ustanowienia stronie adwokata lub radcy prawnego, tylko z tego względu, że nie została ona wcześniej zwolniona od kosztów sądowych. W aktualnym stanie prawnym sąd, rozpoznając wniosek, kieruje się zawartym we wniosku oświadczeniem, obejmującym szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania wnioskodawcy.

Jak złożyć wniosek?

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.
Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu.

Osoba fizyczna dołącza do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się na urzędowym formularzu.

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcę prawnego jest dopuszczalny w każdym stanie sprawy, aż do jej prawomocnego zakończenia.

Kiedy sąd uwzględni wniosek?

Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.

Udział adwokata w sprawie będzie potrzebny zazwyczaj wtedy, gdy strona wnosząca o jego ustanowienie jest nieporadna, ma trudności z samodzielnym podejmowaniem czynności procesowych albo gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym. 

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 czerwca 2008 r., P. 37/07 (OTK-A 2008, nr 5, poz. 80)