Rozróżniamy trzy rodzaje właściwości sądowej: 1) Właściwość miejscową 2) Właściwość rzeczowa 3) Właściwość funkcjonalna
Rozróżniamy trzy rodzaje właściwości sądowej:
1) Właściwość miejscową: określa ona sąd właściwy ze względu na jego siedzibę i okręg jurysdykcji, spośród sądów tej samej instancji.
Art. 27 kpc mówi, że powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce. Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie. Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby.
2) Właściwość rzeczowa: wyznacza ona zakres spraw rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sądy rejonowe lub okręgowe ze względu na przedmiot postępowania.
Co do zasady do rozpoznawania wszystkich spraw właściwe są sądy rejonowe. Właściwość sądów okręgowych w I instancji zastrzeżono dla następujących spraw:
- o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia,
- o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,
- o roszczenia wynikające z Prawa prasowego,
- o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami oraz spraw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
- o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni.
Możliwość rozpoznania sprawy w sądzie okręgowym przewidziano również dla spraw w toku których przy rozpoznawaniu sprawy w sądzie rejonowym powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości. Wówczas sąd ten może przekazać sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu.
3) Właściwość funkcjonalna: oznacza ona podział funkcji oraz poszczególnych czynności w postępowaniu cywilnym zarówno między sądami różnych instancji jak i między sądami równorzędnymi.
Momentem decydującym dla określenia właściwości sądu jest w myśl art. 15 kpc chwila wniesienia pozwu. Niezależnie od późniejszych zmian podstaw określenia właściwości, sąd właściwy do rozpoznania sprawy w chwili wniesienia pozwu, pozostaje właściwy do ukończenia postępowania, choćby zmieniły się w toku sprawy podstawy właściwości.
Jeśli powództwo wniesiono do niewłaściwego sądu sąd ten stwierdzając swoją niewłaściwość przekaże sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Sąd, któremu sprawa została przekazana jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Nie dotyczy to jedynie przekazania sądowi wyższej instancji.
Na postanowienie sądu o przekazaniu sprawy innemu sądowi przysługuje stronom zażalenie. Zażalenie wnosi się do sądu wyższej instancji za pośrednictwem sądu przekazującego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia/doręczenia postanowienia.
Nie każde jednak przekazanie sprawy podlega zaskarżeniu. Przekazanie sprawy pomiędzy wydziałem cywilnym a wydziałem gospodarczym (sądem gospodarczym) w tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału lub postanowienia sądu i nie podlega zaskarżeniu (uchwała SN z 22.07.1994r., III CZP 87/94).
Źródło: www.forum.prawnikow.pl