Prawo w sposób wyraźny rozróżnia niezachowanie wymaganej formy tylko dla celów dowodowych od niezachowania wymaganej formy pod rygorem nieważności. W tym pierwszym przypadku czynność jest ważna pomimo niezachowania wymaganej formy, lecz w razie sporu co do stosunku - strony mają ograniczone możliwości dowodowe. Natomiast czynność jest bezwzględnie nieważna tylko wtedy, gdy taki rygor został przewidziany (forma ad solemnitatem) w przepisie, w którym forma pisemna jest zastrzeżona.
W razie niezachowania formy ad probationem dowód ze świadków i z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę. Zgoda może być dorozumiana, a więc polegać na tym, że strona nie sprzeciwia się wnioskowi dowodowemu zgłoszonemu przez przeciwnika w procesie.
Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy forma pisemna dla celów dowodowych została zachowana, lec dokument zaginął. Dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią. Ograniczenie to dotyczy więc dopuszczalności dowodu ze świadków i przesłuchania stron i ma ono miejsce tylko między uczestnikami czynności, która powinna być stwierdzona dokumentem. Ograniczenie to obowiązuje więc tylko wtedy, gdy zachodzi tożsamość osób uczestniczących w czynności prawnej oraz osób, które występują w procesie jako podmioty postępowania. Obojętne jest w zasadzie, w jaki sposób i w jakich okolicznościach doszło do zagubienia lub zniszczenia dokumentu. Fakt ten powinien być udowodniony, co zakłada przede wszystkim wykazanie, że dokument rzeczywiście został sporządzony.
Uprawnienia tego nie można jednak stosować do tych wypadków, w których prawo procesowe dla powstania określonych skutków procesowych wymaga dokumentu (np. art. 788, 485 i 486). Nie będzie zatem możliwe, np. w razie utraty dokumentu stwierdzającego przejście praw lub obowiązków, ustalonych w tytule egzekucyjnym, prowadzenie dowodu ze świadków zgodnie z art. 246 kpc.
Źródło: www.forum.prawnikow.pl