Co do zasady pracownik wnoszący powództwo albo składający wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego jest zwolniony z obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Wyjątkiem od powyższej zasady są sprawy, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000,00 złotych. Jedynie w tych sprawach, pracownik ma obowiązek ponoszenia opłaty sądowej. Wprowadzone od 28 września 2023 roku zmiany w ustawie z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zmieniają zasady ponoszenia opłat sądowych przez pracowników, czyniąc je jeszcze bardziej korzystnymi, niż dotychczas.
Dotychczasowy stan prawny
Pracownik wnoszący powództwo albo składający wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego jest co do zasady zwolniony z obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Oznacza to, że pracownik pozywający przed sądem pracę pracodawcę np. o zapłatę zaległego wynagrodzenia lub sprostowanie świadectwa pracy, nie musiał uiszczać opłaty sądowej od pozwu lub innych kosztów sądowych. Warunkiem tego zwolnienia było to, żeby wartość przedmiotu sporu nie przekraczała 50.000 złotych.
W sprawach, w których wartość przedmiotu sporu, czyli innymi słowa – kwota, której domagał się pracownik lub która oznaczała zgłoszone przez pracownika roszczenie, przekraczała 50.000,00 złotych, pracownik miał obowiązek uiszczenia opłaty sądowej. Stanowiła ona opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, nie więcej niż 200.000 złotych i musiała być uiszczania od wszystkich pism podlegających opłacie (np. pozew, zażalenie, apelacja).
Pracownik domagał się w pozwie od pracodawcy zapłaty niewypłaconego wynagrodzenia za pracę w kwocie 60.000 złotych. Od pozwu pracownik musiał uiścić opłatę sądową w kwocie 3.000,00 złotych (5% z kwoty 60.000,00 złotych). Taką samą opłatę musiałby uiścić od apelacji, jeśli przegrałby w całości sprawę w I instancji.
Stan prawny po zmianach
Z dniem 28 września 2023 roku weszła w życie nowelizacja, która zmieniła zasady uiszczania opłat sądowych przez pracowników oraz ich wysokości.
Nadal aktualne jest zwolnienie pracownika od ponoszenia opłat sądowych w sprawie, w której wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000,00 złotych.
Jednak zgodnie z nowymi przepisami, jeśli w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 złotych, od wartości przedmiotu sporu ponad tę kwotę, od pracownika pobiera się opłatę od apelacji. Opłata naliczana jest według następujących „widełek”:
1) do 500 złotych - w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych - w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych - w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych - w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych - w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych - w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych - w kwocie 1000 złotych.
8) powyżej 20.000 złotych – opłata stosunkowa 5% wartości, nie więcej niż 200.000 złotych.
Szczególnie należy zwrócić uwagę, że opłata sądowa od pracownika należy się jedynie od apelacji. Wobec tego pozew czy inne pisma (np. zażalenie) nie wymagają już opłaty przez pracownika, niezależnie od wartości przedmiotu sporu.
Innymi słowy oznacza to w praktyce, że pracownik jest zwolniony z ponoszenia opłat sądowych od wszystkich pism, poza apelacją, niezależnie od wartości przedmiotu sporu. Opłata od apelacji wymagana jest jedynie wówczas, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 50.000,00 złotych.
Powołany w przykładzie 1 pracownik, według obecnych przepisów nie jest zobowiązany do uiszczenia opłaty sądowej od pozwu. W przypadku przegrania i wniesienia apelacji co do kwoty 60.000 złotych, zapłaci opłatę sądową w kwocie 500 złotych (opłata sądowa należna przy wartości przedmiotu sporu w kwocie 10.000,00 złotych.
Ocena zmian
Zmiany są korzystne dla pracowników – znoszą barierę przed dochodzeniem swoich praw w sądzie pracy, jaką dla pracowników niejednokrotnie jest opłata sądowa od pozwu oraz ogólnie koszty procesu.
Nawet jeśli pracownik będzie musiał uiścić opłatę sądową od apelacji, to kwota ta będzie liczona jedynie od kwoty powyżej 50.000 złotych, co również będzie przekładać się na mniejsze koszty sądowe dla pracownika i dostępność do sądu.