Ustawa określa katalog pism podlegających opłacie. W pierwszej kolejności opłacie podlegać będą pisma wszczynające postępowanie cywilne, czyli pozew w procesie, ale również wnioski wszczynające postępowanie nieprocesowe, takie jak np. wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
Ponadto opłacie podlegają środki zaskarżenia od orzeczeń wydanych w danej sprawie, czyli apelacja, zażalenie, skarga kasacyjna, ale również zarzuty od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, czy też sprzeciw od wyroku zaocznego. Opłacie podlegać będą również wnioski o wpis w księdze wieczystej, o wpis danych do Krajowego Rejestru Przedsiębiorców, czy też wniosek o ogłoszenie upadłości.
Trzy rodzaje opłat sądowych
Ustawa określa trzy rodzaje opłat: stałą, stosunkową oraz podstawową.
Opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w Ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. Opłata stała nie może być niższa niż 30 złotych i wyższa niż 10 000 złotych. Ustawa określa katalog spraw, w których uiścić należy opłatę stałą, jak również jej wysokość. Przykładowo, pozew o rozwód podlega opłacie stałej, a Ustawa stanowi, że opłata ta wynosi 600 zł.
Po nowelizacji Ustawy, która weszła w życie z dniem 21 sierpnia 2019 r. w przypadku spraw, w których wartość przedmiotu sporu lub wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza 20.000 zł wysokość opłaty określona jest w kwocie stałej dla danego przedziału wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia. I tak przykładowo dla spraw, w których wartość przedmiotu sporu lub zaskarżenia wynosi ponad 10.000 zł do 15.000 zł opłata sądowa wynosi 750 zł. Zatem, jeżeli przykładowo powód występuje z pozwem o zapłatę kwoty 12.000 zł powinien wnieść opłatę od pozwu w wysokości 750 zł. Katalog spraw, w których pobierana jest opłata stała wraz z określeniem ich wysokości, znajduje się w art. 22-76 Ustawy.
Poniżej wskazany został przykładowy katalog spraw podlegających opłacie stałej:
- skarga na czynności komornika (opłata 50 zł)
- pozew o rozwód (opłata 600 zł)
- pozew o ochronę dóbr osobistych (opłata 600 zł)
- pozew w sprawie uchylenia uchwały wspólnoty mieszkaniowej (opłata 200 zł)
- pozew w sprawie o naruszenie posiadania (opłata 200 zł)
- pozew w sprawie o uchylenie uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki (opłata 5.000 zł)
- wniosek o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej (opłata 1.000 zł, przy czym jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku opłata wynosi 300 zł)
- wniosek o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie (opłata 2.000 zł)
- wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (opłata 100 zł)
- wniosek o sporządzenie spisu inwentarza (opłata 100 zł)
- wniosek o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku (opłata 200 zł)
- wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika (opłata 50 zł)
W sprawach z zakresu prawa pracy od pracodawcy pobiera się opłatę podstawową (to jest 30 zł) wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, od pracownika i pracodawcy pobiera się opłatę stosunkową (czyli 5 % wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia) od wszystkich podlegających opłacie pism.
Opłata stosunkowa pobierana jest w sprawach o prawa majątkowe (za wyjątkiem tych, w których Ustawa przewiduje opłatę stałą), a jej wysokość uzależniona jest od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 zł pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 zł. Pamiętać należy, że opłata podlega zaokrągleniu w górę do pełnego złotego, zatem jeżeli opłata stosunkowa w wysokości 5 % od wartości przedmiotu sporu wyniesie np. 1155,60 zł, należy wnieść opłatę w wysokości 1156 zł.
Zgodnie z przepisami Ustawy, od pisma wniesionego w sprawie o prawa majątkowe, w której wartości przedmiotu sprawy nie da się ustalić w chwili jej wszczęcia, przewodniczący określa opłatę tymczasową. Opłatę tymczasową określa się w granicach od 30 złotych do 2000 złotych, a w sprawach dochodzonych w postępowaniu grupowym od 300 złotych do 20 000 złotych. W orzeczeniu kończącym postępowanie w pierwszej instancji sąd określa wysokość opłaty ostatecznej, która jest bądź opłatą stosunkową, obliczoną od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku postępowania, bądź opłatą określoną przez sąd, jeżeli wartości tej nie udało się ustalić.
NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes
Ustawa określa także katalog pism, od których pobiera się nie całą opłatę, tylko jej część. Przykładowo:
- połowę opłaty pobiera się od sprzeciwu od wyroku zaocznego,
- czwartą część opłaty pobiera się od pozwu spełniającego przesłanki do rozpoznania w postępowaniu nakazowym,
- piątą część opłaty pobiera się od zażalenia, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
- piątą część opłaty pobiera się od zawezwania do próby ugodowej.
- trzy czwarte części opłaty pobiera się od pozwanego w razie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym,
Należy przy tym pamiętać, że opłata częściowa nie może wynosić mniej niż 30 zł.
Opłatę podstawową pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Opłata podstawowa wynosi 30 złotych i stanowi minimalną opłatę, którą strona jest obowiązana uiścić od pisma podlegającego opłacie, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Opłaty sądowe w sprawach cywilnych uiszcza się w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu albo za pośrednictwem platformy internetowej E-PŁATNOŚCI – udostępnionej przez Ministerstwo Sprawiedliwości, w formie wpłaty gotówkowej bezpośrednio w kasie właściwego sądu lub w formie znaków opłaty sądowej. Jeżeli opłata sądowa została uiszczona w formie bezgotówkowej przed wniesieniem pisma do sądu, należy do tego pisma dołączyć oryginał, kopię albo wydruk dowodu wniesienia należnej opłaty sądowej. W przypadku wnoszenia opłaty sądowej w formie bezgotówkowej na wezwanie sądu lub przewodniczącego, w tytule wpłaty należy wpisać sygnaturę akt sprawy, o ile została nadana.
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do opłacenia go w terminie tygodniowym. Brak opłaty w tygodniowym terminie. Liczonym od dnia doręczenia wezwania, skutkować będzie zwrotem takiego pisma.
Ustawa określa również katalog wniosków, które nie podlegają opłacie, jak również katalog osób, które są zwolnione z obowiązku uiszczania opłat sądowych.
Zwolnienie od kosztów sądowych
Ustawa normuje również instytucję zwolnienia od kosztów sądowych. Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru.
W przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych takiemu podmiotowi, jeżeli wykaże on, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Jeżeli z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych występuje spółka handlowa, powinna ona wykazać także, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki.
Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości, może też zwolnić stronę od kosztów sądowych w części, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów. Jeżeli okaże się, że strona uzyskała zwolnienie od kosztów sądowych na podstawie świadomego podania nieprawdziwych okoliczności, sąd, cofając zwolnienie, skazuje taka osobę na grzywnę w wysokości do 1000 złotych. Niezależnie od obowiązku uiszczenia grzywny strona zobowiązana jest uiścić wszystkie przepisane opłaty i pokryć obciążające ją wydatki. Osobę, która ponownie zgłosiła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, świadomie podając nieprawdziwe okoliczności o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, sąd, odrzucając wniosek, skazuje na grzywnę w wysokości do 2000 złotych.
Paweł Kowalski, radca prawny