Zwolnienie spółki z ponoszenia kosztów sądowych będzie trudniejsze
Zgodnie z zasadą, postępowanie cywilne jest odpłatne. W aktualnie obowiązującym stanie prawnym, osoby prawne lub tzw. ułomne osoby prawne (jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) mogą uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli wykażą, że nie mają dostatecznych środków na ich uiszczenie.
Polecamy: Twój urlop. To Ci się należy! - Kolekcja Poznaj swoje prawa!
Szczególne zainteresowanie ustawodawcy skupia się wokół kwestii zwolnienia z ponoszenia kosztów sądowych spółek handlowych, czyli zgodnie z definicją zawartą w art. 1 § 2 Kodeksu spółek handlowych: spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej.
Warunki określające zwolnienie z kosztów sądowych
Podstawę do zwolnienia od kosztów sądowych spółek handlowych stanowi art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Instytucja zwolnienia spółki handlowej od kosztów sądowych została uregulowana przez ustawodawcę odmiennie niż w stosunku do osób fizycznych.
- w przypadku osób fizycznych wystarczającym jest złożenie przez daną osobę fizyczną oświadczenia, iż nie ma ona dostatecznych środków na uiszczenie kosztów sądowych. Na osobie fizycznej nie spoczywa tym samym ciężar wykazania, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku koniecznego dla utrzymania siebie i swojej rodziny.
- spółka handlowa, która ubiega się o zwolnienie od kosztów sądowych, zobligowana jest do wykazania, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Wnioskodawca powinien tym samym przedstawić wszelkie możliwe dowody, za pomocą których będzie w stanie wykazać brak środków dostatecznych na pokrycie kosztów postępowania, w tym wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Ciężar wykazania przesłanki, o której mowa w art. 103 cytowanej ustawy spoczywa tym samym po stronie spółki handlowej.
W przepisach będących podstawą do zwolnienia od kosztów sądowych spółek handlowych próżno szukać katalogu środków dowodowych, które mają być przedstawiane przez wnioskodawców i pozwalać na dokonanie przez sąd oceny ich sytuacji majątkowej. W tym zakresie należy posiłkować się wypracowanym stanowiskiem doktryny i judykatury. W orzecznictwie podnosi się, że udowodnienie faktów, z których wynika, że strona nie ma dostatecznych środków na uiszczenie kosztów sądowych może nastąpić przy pomocy wszelkich środków dowodowych, a wybór środków dowodowych, na podstawie których można wykazać brak dostatecznych środków na uiszczenie kosztów sądowych, zależy od rodzaju podmiotu ubiegającego się o zwolnienie od kosztów sądowych i rodzaju prowadzonej przez niego działalności oraz jej zakresu (tak też SN w postanowieniu z dnia 18.01.2013 r., IV CZ 144/12). Jako przykłady podaje się: bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z kont bankowych, raporty kasowe, umowy kredytowe, czy też dokumenty stwierdzające wysokość zobowiązania (tak też SN w postanowieniu z 26.01.2018 r., II CZ 95/17).
Co się zmienia?
Przepis art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych został zmieniony ustawą z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która to ustawa w dniu 24 lipca 2019 roku została podpisana przez Prezydenta RP.
Ustawodawca zdecydował się wprowadzić dodatkowe wymogi, które będzie zobowiązana spełnić spółka handlowa występująca do sądu z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych. Poza przesłankami zwolnienia wskazanymi w aktualnie obowiązującym przepisie - spółka handlowa będzie musiała wykazać także, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki. Wyżej wskazany obowiązek nie będzie miał zastosowania wyłącznie do spółki handlowej, której jedynym wspólnikiem albo akcjonariuszem jest Skarb Państwa.
Uzasadnieniem wprowadzanych przez ustawodawcę zmian jest sytuacja majątkowa wspólników i akcjonariuszy spółek handlowych, która powinna być rozpatrywana łącznie z sytuacją majątkową spółki. W uzasadnieniu projektu ustawy czytamy bowiem, że „o ile bowiem sama spółka handlowa rzeczywiście może nie mieć środków na uiszczenie kosztów sądowych, o tyle jej wspólnicy albo akcjonariusze mogą je mieć – i niejednokrotnie mają”. Podkreślono przy tym, że z uwagi na okoliczność, iż wspólnicy i akcjonariusze „po zainwestowaniu swych środków w spółkę czerpali z niej zyski, uzasadnione wydaje się wymaganie, by w przypadku procesu sądowego wsparli swoją spółkę w zakresie kosztów sądowych”.
Tym samym, brak wykazania przez spółkę handlową przesłanek określonych w przepisie art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, to jest brak wykazania dostatecznych środków na poniesienie kosztów sądowych oraz brak wykazania, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki skutkować będzie odmową zwolnienia spółki od kosztów sądowych w całości lub w części.
Planowane zmiany wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Polecamy serwis: W sądzie