Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych należy złożyć w tym sądzie, w którym sprawa ma się odbywać lub w którym już się toczy. Wniosek taki może stanowić część wnoszonego pisma procesowego takiego jak inny wniosek, pozew czy odpowiedź na pozew.
Jeśli wnioskodawca mieszka poza rejonem sądu, w którym toczy się sprawa, może złożyć swój wniosek w najbliższym sądzie rejonowym. Sąd ten ma wówczas obowiązek przekazania złożonego wniosku o zwolnienie z kosztów właściwemu sądowi.
Zobacz: opłata od wniosku
Co należy dołączyć do wniosku?
Do wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych należy dołączyć właściwe oświadczenie. Jest to oświadczenie w którym muszą się znaleźć szczegółowe informacje na temat sytuacji rodzinnej, majątkowej, osiąganych dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie takie musi być sporządzone na specjalnym formularzu sądowym, obowiązek ten wynika wprost z ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Na podstawie oświadczenia sąd bada bardziej finansową płynność, niż wartość poszczególnych elementów mienia.
Wzór takiego oświadczenia można pobrać nieodpłatnie: w sądach oraz na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.
Co w przypadku złożenia wniosku bez właściwego oświadczenia?
Jeżeli do wniosku o zwolnienie od kosztów nie zostanie dołączone oświadczenie o stanie majątkowym lub zostanie ono dołączone nie we właściwy sposób (chodzi o formularz), sąd prześle pismo wzywające do uzupełnienia braków formalnych. Wówczas należy w terminie jednego tygodnia przesłać do sądu wypełniony formularz.
Jeżeli nie zostaną w tym terminie uzupełnione braki formalne, wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych zostanie zwrócony wnioskodawcy bez rozpoznania.
Inaczej kształtuje się sytuacja w przypadku gdy wnioskodawcą jest osoba, która przed sądem jest reprezentowana przez pełnomocnika – adwokata. Jeśli adwokat do wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych nie dołączy oświadczenia o stanie majątkowym, wówczas taki wniosek zostanie przez sąd zwrócony bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych.
Kto może wnosić o zwolnienie od kosztów?
Zwolnienie od kosztów sądowych dotyczy nie tylko osób fizycznych, ale także innych podmiotów, np. przedsiębiorców.
Zobacz: Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
Odmowa zwolnienia z kosztów sądowych
W przypadku gdy sąd nie zgodzi się na zwolnienie od kosztów sądowych przysługuje nam zażalenie na postanowienie w tej kwestii. Termin złożenia zażalenia jest określony w postanowieniu.
Ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów można składać jedynie wtedy, gdy zaistnieją i zostaną sądowi przedstawione, nowe okoliczności, które nie występowały lub nie były podawane w pierwszym wniosku.
Kto płaci za zwolnionego od kosztów?
Postanowienie sądu o zwolnieniu z kosztów sądowych oznacza, że osoba zwolniona nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi innych wydatków sądowych. Opłaty te tymczasowo ponosi Skarb Państwa. Osoba zwolniona z kosztów sądowych jest jedynie zobowiązana do wpłacenia tzw. opłaty podstawowej. Opłatę tę należy wpłacić po otrzymaniu postanowienia sądu o zwolnieniu z kosztów. Nie jest to jednak opłata jednorazowa. Opłacie podstawowej podlega także wniesienie apelacji czy zażalenia.
Jeżeli osoba zwolniona z kosztów sądowych przegra sprawę to strona przeciwna może żądać od niej pokrycia poniesionych przez siebie kosztów procesu. Zwolnienie od kosztów nie obejmuje powyższej sytuacji.
Zobacz: Odpowiedzialność za złożenie fałszywych zeznań w postępowaniu pozasądowym
Cofnięcie wniosku o zwolnienie z kosztów
Sąd może w toku procesu nakazać sprawdzenie faktycznej sytuacji majątkowej osoby zwolnionej od kosztów sądowych jeżeli uzyska informacje, że sytuacja ta odbiega od stanu podanego w oświadczeniu majątkowym. Jeżeli informacje takie się potwierdzą, wówczas postanowienie dotyczące zwolnienia od kosztów zastanie cofnięte. W takim przypadku osoba, która była zwolniona od kosztów, jest zobowiązana uregulować wszystkie należne opłaty.
Za świadome podanie nieprawdziwych informacji o swoim stanie majątkowym grozi kara majątkowa.