Strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniędzy.
Tylko świadczenie niepieniężne
Karę umowną można ustanowić tylko odnośnie do zobowiązań niepieniężnych. Zobowiązaniem niepieniężnym jest np. wykonanie dzieła, przekazanie rzeczy do używania, przewiezienie, przechowanie, dostarczenie itp.
Maciej K. zlecił przewiezienie towaru Zbigniewowi B. Na wypadek nie wykonania usługi przewozu strony zastrzegły karę umowną. W tym wypadku można było zastrzec karę umowną gdyż przewóz jest świadczeniem niepieniężnym.
Co trzeba określić w umowie?
Istnienie kary umownej jak i jej wysokość musi być określone w umowie zawartej między stronami.
Maciej K. zlecił przewiezienie towaru Zbigniewowi B.. Strony nie zawarły w umowie przepisów o karze umowne. Zbigniew B. nie dostarczył towaru w terminie. Maciej K. nie będzie mógł dochodzić kary umownej będzie musiał dochodzić odszkodowania na podstawie przepisów ogólnych.
Jeżeli strony nie zapiszą w umowie że należy się kara umowna wtedy się ona nie należy. Odszkodowania trzeba wtedy dochodzić na podstawie przepisów ogólnych (art. 471 k.c.).
Kiedy należy się kara umowna?
Kara umowna należy się wierzycielowi gdy:
- dłużnik nie wykona swojego świadczenia (nie wykona dzieła, nie przekaże rzeczy do używania, nie przewiezie, nie przechowa, nie doręczy itp.)
- dłużnik nienależycie wykona swoje zobowiązanie (wykona wadliwe dzieło, przewiezie nie w terminie, doręczy inną rzecz niż był powinien, gdy oddana na przechowanie rzecz ulegnie uszkodzeniu, itp.)
Kara umowna czy odszkodowanie?
Co do zasady jeżeli w umowie zastrzeżona jest kara umowna wtedy wierzyciel dochodzi kary umownej, a nie odszkodowania na zasadach ogólnych.
Strony jednak mogą się umówić, że wierzyciel oprócz dochodzenia kary umownej będzie mógł wystąpić o odszkodowanie. Musi to jednak być zapisane w umowie.
Maciej K. zlecił przewiezienie towaru Zbigniewowi B. Strony zawarły w umowie klauzulę, że na wypadek nie doręczenia towaru w terminie Zbigniew B. zapłaci Maciejowi K. karę umowną w wysokości 500 zł. Zbigniew B. nie doręczał towaru przez 10 dni przez co Maciej K. poniósł szkodę w wysokości 1.500 zł. Maciej K. będzie mógł dochodzić jedynie 500 zł z tytułu kary umownej.
Kara umowna bez względu na poniesioną szkodę należy się w wysokości przewidzianej postanowieniami umowy.
Maciej K. zlecił przewiezienie towaru Zbigniewowi B. Strony zawarły w umowie klauzulę, że na wypadek nie doręczenia towaru w terminie Zbigniew B. zapłaci Maciejowi K. karę umowną w wysokości 2000 zł. Zbigniew B. nie doręczał towaru przez 3 dni Maciej K. poniósł szkodę w wysokości 100 zł. Będzie jednak mógł dochodzić od Zbigniewa B. 2000 zł.
W umowie warto zawrzeć klauzulę która zezwala na dochodzenie odszkodowania ponad wysokość kary umownej.
KROK 5: kiedy można obniżyć wysokość kary umownej?
Tylko w dwóch wypadkach dłużnik może dochodzić obniżenia kary umownej:
- Gdy umowa została w znacznej części wykonana,
- Gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Maciej K. zlecił przewiezienie towaru Zbigniewowi B. Strony zawarły w umowie klauzulę, że na wypadek nie doręczenia towaru w terminie Zbigniew B. zapłaci Maciejowi K. karę umowną w wysokości 200.000 zł. Zbigniew B. nie doręczał towaru przez 3 dni Maciej K. poniósł szkodę w wysokości 100 zł. W tym wypadku Zbigniew B. będzie mógł dochodzić obniżenia kary umownej ze względu na to że kara umowna jest znacząco wygórowana.