W przypadku, gdy konsument jest niewypłacalny, wierzyciel (np. bank) może przenieść wierzytelność do firmy windykacyjnej, która zajmie się uregulowaniem długów. Na podstawie art. 509 kodeksu cywilnego wierzyciel może dokonać takiej cesji wierzytelności na osobę trzecią bez konieczności uzyskania zgody dłużnika. Zastrzeżeniem mogłaby być jedynie niezgodność przeniesienia z ustawą, zastrzeżeniem umownym bądź właściwości zobowiązania. Samo przeniesienie wierzytelności nie wymaga udziału dłużnika, bowiem jego sytuacja nie ulega zmianie. Zmienia się jedynie wierzyciel, natomiast wysokość długu wraz z odsetkami ustawowymi pozostaje w niezmienionej wysokości. Dodatkowo, gdy wierzyciel dokonuje przeniesienia wierzytelności, może przekazać firmie windykacyjnej wszystkie dane dłużnika, gdyż cesja wiąże się dochodzeniem roszczeń przez nowy podmiot. Przeniesienie wierzytelności na osobę trzecią nie wymaga zgody dłużnika i dotyczy to także nabycia jej z powrotem przez zbywcę (wyr. SA w Katowicach, I ACa 297/05).
Umowa przeniesienia wierzytelności
Przeniesienie wierzytelności jest ważne jedynie po zawarciu umowy między dotychczasowym wierzycielem a firmą windykacyjną. Może również dojść do skutku przez przyjęcie aktu cesji, natomiast przeniesienia nie można dokonać w drodze jednostronnej czynności prawnej, bowiem przeniesienie rodzi skutki zarówno po stronie nabywcy wierzytelności, jak również po stronie zbywcy. Umowa cesji jest umową o podwójnym skutku, zgodnie z art. 510 § 1 k.c. może zostać dokonana głównie w drodze sprzedaży, zmiany czy darowizny, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej bądź strony umowy postanowiły inaczej. Elementami umowy jest zobowiązanie do przeniesienia wierzytelności oraz rozporządzenie przenoszące wierzytelność na jej nabywcę. Należy jednak pamiętać, iż odstąpienie od umowy przelewu wierzytelności skutkuje powrót wierzytelności do majątku zbywcy wierzytelności, a w konsekwencji nabywca traci przymiot wierzyciela w zakresie wierzytelności stanowiącej przedmiot umowy cesji (wyr. SA w Katowicach, I ACa 1329/01).
Zobacz również: Czy wierzytelności z tytułu dopłat mogą podlegać potrąceniu?
Obowiązek zawiadomienia dłużnika
Skoro przeniesienie wierzytelności nie wymaga uzyskania zgody dłużnika, może być on nieświadomy zmiany sytuacji i w dalszym ciągu spełniać świadczenie byłemu wierzycielowi. Ochronę dłużnika zapewnia art. 512 k.c., zgodnie z którym dopóki zbywca nie zawiadomił dłużnika o przelewie, spełnienie świadczenia do rąk poprzedniego wierzyciela ma skutek względem nabywcy, chyba że w chwili spełnienia świadczenia dłużnik wiedział o przelewie. Chodzi mianowicie o zapobiegnięcie podwójnemu świadczeniu, gdy dłużnik w dobrej wierze dokonał świadczenia na rzecz zbywcy wierzytelności, a więc gdyby w chwili spełnienia świadczenia dłużnik nie wiedział o przelewie wierzytelności (wyr. SN, III CKN 346/01). Ustawodawca nakłada na zbywcę obowiązek zawiadomienia dłużnika o dokonaniu przeniesienia wierzytelności, jednakże niepowiadomienie nie powoduje nieważności umowy przelewu. Może jedynie rodzić negatywne skutki dla nabywcy wierzytelności. Zawiadomienia można dokonać zarówno pisemnie, jak również ustnie. Istotne jest, aby z treści zawiadomienia wynikało, iż dotychczasowy wierzyciel jest zbywcą i wierzytelność została przeniesiona na nowego nabywcę. Jeżeli dłużnik, który otrzymał po przelewie pisemne zawiadomienie pochodzące od zbywcy, spełnił świadczenie do rąk nabywcy wierzytelności, jego zobowiązanie wygasa, choćby umowa przelewu była nieważna lub pozbawiona skutków prawnych, chyba że w chwili spełnienia świadczenia wiedział on o jej nieważności lub nieskuteczności (wyr. SN z dnia 27 stycznia 2000 r., II CKN 702/98).
Zobacz też: Potrącenia wierzytelności