Zawierając umowę powinniśmy w pełni zabezpieczyć się na wypadek niewykonania lub nieprawidłowego wykonania umowy przez drugą stronę. Nie chodzi tutaj tylko o zabezpieczenie mogących powstać roszczeń, lecz również o ułatwienie ich dochodzenia. W tym drugim przypadku powinniśmy rozważyć określenie w treści umowy miejsca, w którym ma być spełnione świadczenie drugiej strony.
Zobacz: Powództwo o wydanie rzeczy. Jak napisać pozew?
Miejsce spełnienie świadczenia
Zgodnie z art. 454 Kodeksu cywilnego miejsce spełnienia świadczenia może być oznaczone w samej treści umowy. Oprócz tego miejsce spełnienia świadczenia może wynikać również z właściwości zobowiązania.
Jeżeli w umowie wykonawca zobowiązuje się do budowy domu, to z właściwości tego zobowiązania wynika, że miejscem wykonania świadczenia do którego się zobowiązał, będzie miejsce na którym miał powstać dom.
Jeżeli jednak miejsce spełnienia świadczenia nie da się ustalić w powyższy sposób w grę będą wchodziły reguły kodeksowe. Kodeks cywilny bowiem określa charakter poszczególnych świadczeń, określając również miejsce ich spełnienia. W przypadku świadczenia o charakterze niepieniężnym kodeks uznaje, iż ma ono charakter odbiorczy. To oznacza, że miejscem spełnienia będzie miejsce zamieszkania dłużnika lub jego siedziba (gdy chodzi o osobę prawną). Odwrotnie zaś w przypadku świadczeń pieniężnych, które mają charakter oddawczy. Wtedy miejscem spełnienia będzie miejsce zamieszkania albo siedziba wierzyciela.
Zobacz serwis: W sądzie
Zgodnie z powyższymi regułami zapłata ceny, jako świadczenie pieniężne ma charakter oddawczy, a zatem, jeżeli nie wynika nic z treści umowy lub jej właściwości, miejscem spełnienia tego świadczenia powinno być miejsce zamieszkania sprzedawcy. Z drugiej strony wydanie towaru, jako świadczenie niepieniężne, ma charakter oddawczy, a zatem miejscem spełnienia świadczenia również będzie miejsce zamieszkania sprzedawcy.
Dlaczego określenie w umowie jest istotne?
Dlaczego jednak ma to znaczenie? Określenie w umowie przez strony miejsca spełnienia wzajemnych świadczeń lub też jednego z nich może mieć istotny wpływ na to, do jakiego sądu się udamy.
Zgodnie bowiem z podstawową zasadą w sytuacji dochodzenia roszczeń na drodze sądowej, powództwo będziemy zmuszeni wytoczyć w miejscu zamieszkania (siedziby) pozwanego. Nie stanowi to problemu, jeżeli obie strony mieszkają w tym samym mieście. Co jednak, gdy pozwany mieszka w znacznym oddaleniu od naszego miejsca zamieszkania?
Od tej generalnej zasady istnieją jednak wyjątki, których zastosowanie może sprawić, że sprawę nie trzeba będzie wnosić tam, gdzie miejsce zamieszkania ma pozwany. Jednym z nich jest możliwość wytoczenia powództwa można bowiem wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania (art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego). Miejsce takie będzie ustalane właśnie na podstawie reguł art. 454 Kodeksu cywilnego.
POBIERZ WZÓR: Umowa sprzedaży
Aby to unaocznić przyjrzyjmy się dwóm przykładom.
PRZYKŁAD NR 1: X mieszkający w Szczecinie zamawia sprzęt u przedsiębiorcy z Poznania. W umowie tej przedsiębiorca zobowiązuje się skonstruować sprzęt i zamontować go u kupującego.
PRZYKŁAD NR 2: X, mieszkający w Krakowie, nabył meble przez internet od osoby prywatnej, która mieszka w Rzeszowie. W umowie sprzedaży strony zastrzegły jednak, że miejscem spełnienia świadczenia sprzedawcy będzie miejsce zamieszkania kupującego.
W obydwu przypadkach, jeżeli by zastosować ogólne zasady określenia właściwości miejscowej sądu kupujący musieliby swoje powództwa wnosić odpowiednio w Poznaniu oraz Rzeszowie. Jak jednak będzie się rysowała sytuacji w przypadku, gdyby skorzystać z dobrodziejstw art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego? W przykładzie numer 1 kwestia nie jest jednoznaczna. Zakładając, że strony nie określiły w umowie żadnych warunków różnie może się przedstawiać sytuacja prawna.
Zgodnie bowiem z orzecznictwem sądów określenie właściwości sądu ze względu na miejsce wykonania umowy nie musi dotyczyć wykonania całej czynności, ale poszczególnych czynności do których się zobowiązał pozwany. W odniesieniu do przykładu nr 1 właściwość sądu może zostać oznaczona np. wyłącznie w odniesieniu do zobowiązania do zamontowania sprzętu u kupującego. W tym wypadku z właściwości zobowiązania (do zamontowania) wynika, iż miejscem spełnienia tego świadczenia będzie miejsce zamieszkania kupującego. Tak więc zgodnie z art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego będzie można wytoczyć powództwo w miejscu zamieszkania powoda.
Podobnie rzecz będzie się prezentowała w odniesieniu do przykładu nr 2. Jeżeli strony nie oznaczyłyby miejsca wykonania umowy to np. w przypadku nieprawidłowego wykonania umowy, powód sprawę musiałby wnosić do sądu w Rzeszowie. Tak, korzystając z przepisu art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego, będzie mógł wnieść pozew w swoim miejscu zamieszkania.
Zobacz: Co warto wiedzieć o pozwach zbiorowych?